هنر در بسته بندی

بسته بندی به بخش اصلی و نمایان شیوه زندگی ما تبدیل شده است. در هر جایی که زندگی کنید به بسته بندی نیاز دازید. موفقیت این بسته بندی ها مرهون عوامل متفاوتی به شرح زیر می باشد.

- نوآوری در فناوری

- نوآوری در طراحی

- بهرگیری از هنر طراحی و به کار گیری آن بر روی بسته به نحوی که بتواند در کمترین زمان ممکن، کالا را معرفی نماید.

در بین انواع کالاهای مشابه با استفاده از رنگ ها و طرح های روی بسته بندی می توان ابتدا نظر مصرف کننده را در کمترین زمان ممکن جلب کرد، سپس از لحاظ روانی در او تأثیر گذاشته و سبب تحریک احساسات و یا ايجاد معانی خاص در وی شوند و در نهایت مصرف کننده را تقویت و گاهاً وادار به خرید نمایند.

طراحی نامناسب یک بسته بندی سبب تحول روند تولید یک محصول می شود و ممکن است سبب لطمات جبران ناپذیر و زیان اقتصادی تولیدکنندگان شود. یک طراحي نامناسب از معرفی کالا و کسب سهم فروش آن در بازار ممانعت خواهد کرد. در تبلیغات ابتدا باید به نوع کالا و میزان مصرف آن توجه شود.

به عنوان مثال تبلیغات بسته بندی شیر در ایران چندان مهم نیست و به علت مصرف گسترده چندان مورد توجه قرار نمی گیرد.

در آغاز طراح باید کاملاً کالا را بشناسد و با موارد مصرف، توانایی بالقوه فروش، سلیقه، عادات خرید مصرف کنندگان احتمالی و سایر موارد آشنا شود.

در تبلیغات و بعد تبلیغی یک کالا ابتدا باید بازاریایی نمود و از مدیران و فروشندگان با استفاده از آمار، اطلاعات لازم را کسب کرد.

طراحان بسته بندی می دانند که ارایه طرح ضعیف به آسانی باعث از بین رفتن کالای تولیدی به خصوص در بازارهای جهانی می گردد و بالعکس طرح مناسب، یک کالا را در میان کالاهای رقابتی دیگر حفظ و موفق می سازد. بسته بندی باید رضایت مصرف کننده را جلب کرده و امکان خرید مجدد کالا را میسر نماید و طرح ریزی مجدد و مؤثر بر روی بسته بندی ضعیف می تواند فروش آن را در بازار تجارت تغيير دهد. در کشورهای پیشرفته مؤثر ترین طرح های بسته بندی، ساده ترین و ظریفترین آنها می باشند چرا که چنین طرح هایی بهترین فرصت را برای به تصویر کشیدن کالای داخل بسته بندی به مصرف کننده مهیا می سازد. به طور کلی هر گونه تغییرات در مواد و ساختمان بسته بندی شانس جدیدی را برای یک بسته بندی پدید می آورد. بسیاری از سازندگان بدین وسیله کوشش می نمایند تا امتیاز خاصی را برای تولیدات خود قائل گردند. اما در بسته بندی هایی که دارای فایده  مشخص و معینی می باشند (مانند قوطی های نوشیدنی ها) تغيیرات انجام شده عموماً بر روی محل خروج محتوا از بسته بندی انجام می گیرد. به عنوان مثال رؤسای جمهوری، مدیران بلند پایه، ستارگان سینما و سایر چهره های شاخص جهان، همواره اعتراف کرده اند که از طراحی نماد و نشانه طرح بطری شیشه ای کوکاکولا لذت برده اند. طبق توصیف طراحان این طرح به عنوان یکی از شناخته شده ترین ظروف البته با کاربری بسته بندی روی زمین قابل تحسین می باشد.

رنگ در بسته بندی

از نظر زیباشناسی، بسته بندی در ارتباط با هنر اقلیمی تفاوت می کند. در بسته بندی، افزون بر در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی، جنبه های اجتماعی، سیاسی و اخلاقی نیز باید مورد توجه طراح و هنرمند باشد. از جمله عامل مؤثر در موفقیت بشه بسته بندی، رنگ است. رنگ در هر اقلیمی مفهوم خاص خود را دارد. برای نموله رنگی که در تهران طرفدار دارد، الزاماً نمی تواند در شمال و یا جنوب کشور هم مورد توجه قرار بگیرد. شاید به این دلیل که در جنوب رنگ خاک به رنگ آب غالب است و در چنین فضای خشک و خاکی رنگ، فرضاً رنگ آبی جاذبه بهتری به بسته بندی کالا می بخشد. در شمال، عکس این قضیه است در واقع در خطه شمالی، آب و درخت بر خاک غالب است و به همین دلیل رنگ سبز و آبی از جذابیت چندانی برخوردار نیست و نوعی حالت یکنواخت و تکرار برای بیننده ایجاد می کند. در چنین مناطقی مثلاً رنگ زرد و نارنجی را برای بسته بندی کالا توصیه می کنند. به این ترتیب خانواده رنگ های سرد در کنار خانواده رنگ های گرم قرار می گیرد.

این ها در واقع مسایلی تجربی است که در ساختار بسته بندی برای اقلیم های گوناگرن تأثیر می گذارد، دیگران از چنین تجربیاتی به خوبی استفاده می کنند و در هر مورد نظر مصرف کنندگان را هم دریافت می کنند. شرکت های بزرگ اروپایی و آمریکایی در بخشی صادرات خود نیز این مسایل را رعایت می کند.

برای نمونه، وقتی می خواهند برای کشورهای عربی کالایی را بسته بندی کنند از بخش های طراحی و گرافیک خود ساختار بسته مورد نظر را که معرف هویت کالا است حفظ می کنند؛ اما در رنگ بندی به گونه ای عمل می کنند که باب طبع مصرف کنندگان این مناطق است.

به همین دلیل است که در بسته بندی هایشان بیشتر روی موتیوهای عربی (عربسك) و نمادهای غربی و اسلامی کار می کنند. آنها به روانشناسی فرم و رنگ اعتقاد دارند و بر پایه مطالعات آماری به ارزیابی مورد نظرشان می پردازند.

وظیفه طراحان است که پیش از ورود به بحث راه های کاربرد رنگ به جنبه های روانشناسی گزینش رنگ تسلط یابند. واکنش انسان به رنگ آنچنان اهمیت دارد که کار طراحی رنگ آمیزی برای هر آنچه انسان با آن سر و کار دارد به تنهایی، خود به حرفه معتبری تبدیل شده است.

این طراحان از سالن های مترو گرفته تا محل کارخانه ها، نقشه رنگی تهیه می کنند و به شرکت های بزرگ صنعتی و سرمایه داران خرده پا خدمات مشاوره ای می دهند. خدمات این طراحان بر شناخت عمیقی از رنگ و رابطه آن با انسان ها استوار است.

از آزمایشات طراحان رنگ آمیزی نکات بسیار جالبی حاصل شده که به خصوص برای هنرجویان طراحی می تواند آموزنده باشد.

معمولاً رنگ های گرم تحریک کننده و رنگ های سرد آرامش دهنده اند. واژه گرم و سرد برای رنگ، واژه های با مسمائی اند. رنگ سبز واقعاً به انسان احساس سردی می دهد.

در اداره ای که دیوارهایش را با این رنگ آمیزی کرده بودند کارکنان احساس سرمای شدید می کردند اما همین که رنگ اتاق ها را به زرد تغییر دادند و روی مبلمان روکش نارنجی کشیدند بی آنکه درجه حرارت را تغییر دهند همه کارکنان از شر سرما راحت شدند.

نقش بسته بندی برای تبلیغات

امروزه بخش عظیمی از هنر جدید و پیشرفته یا دو جریان تبلیغات و بسته بندی به وجود آمده است. ارتباط هنر با صنعت توانست به آن جریانی کیفی و قابل لمس دهد، طوری که برخی از متفکران صنعتی در کشورهای توسعه یافته معتقدند باید یک صندلی دیگر به مجموعه صندلی های هیئت مدیره شرکت ها اضافه شود. دلایل این موضوع عبارتند از

1) تولید برای جایگزینی و عرضه کالای جدید خود نیاز به هنرمندان و طراحان دارد، این بخش از مهم ترین و ابتدایی ترین نیازها است؛

۲) زمینه های رقابتی شديد میان تولیدکنندگان، لزوم عرضه کالای جدید را نیز مطرح کرده است؛

۳) هنر می تواند زمینه های رقابت را در عرصه های تولید و فروش تشديد کند؛

4) تولید و پژوهش همیشه با پديدة نوآوری در مواد و فناوری های بسته بندی روبرو بوده و هنرمندان ناچار هستند حوزه های هنر خود را با این فناوری ها آشنا سازند.

در حقیقت دو دریای بی انتها وجود دارد. یکی فناوری و دیگری هنر، نقطه تلاقی این دو جریان رشد ویژه را به وجود می آورد؛

5) هنرمندان و تولید کنندگان می توانند ایده های جدید برای توزیع و حمل کالا ارائه دهند. چرا که هر یک از طرفین، امکانات و محدودیت هایی برای طرف دیگر ايجاد می کنند.

6) محدودیت های فرهنگی، منطقه ای و ارگونومیک نیز قلمروی تولید و هنر را گسترده با محدود می سازند. در هر دو زمینه، آگاهی های لازم می تواند قلمروی جدیدی را برای فروش بیافزاید.

در تحقیقی که در سال ۱۹۸۶، توسط دکتر توماس دوپونت صورت گرفت مشخص شده که مهمترین تأثیر آنی و دائمی برخورد خریدار با یک کالا، در نام آن کالا نهفته است، هرچه نام ساده تر و سنگین تر باشد، تأثیر آن در نفوذ به ذهن بیشتر است و برای مدت طولانی تری در ذهن باقی می ماند. وی این پدیده را اثر "نام بر گسترش ارتباط" نامید. نمونه های بسیاری از چنین اثری را می توانیم در کشورمان بینیم. برای مثال، تا مدت های زیادی مردم تمامی نوشابه های گازدار را با نام پپسی می شناختند و یا امروزه پودر رختشویی آماده شده برای ماشین لباسشویی با نام شوما شناخته شده است. بنابراین تثبیت یک نام تجاری در برخی مواد می تواند فراتر از آن کالا مورد استفاده قرار گیرد و دارای مفهومی عام تر شود. در چنين شرایطی هیچ تولید کننده ای حاضر نیست نام محصولش را عوض کند، به چنین حالتی، "عوامل ثابت طراحی" به عوامل متغیر گفته می شود.

کنترل کیفیت بسته بندی

هدف اصلی تولید کنندگان تحویل کالا با یک شخصه معین به مصرف کننده و در عین حال اطمینان از سودآوری بیشتر است برای برآورده ساختن این هدف باید کیفیت محصول، مورد ارزیابی قرار گیرد. استانداردهای ارزیابی بسته بندی مورد پذیرش در کیفیت بسته بندی نهایی شامل: روش های آزمایش کمی مثل اندازه گیری نیروی وارده برکناره های بسته و یا ارزیابی های ناشي از جنبه هایی مثل استحکام بسته است.

سطوح کنترل کیفیت در بسته بندی

مسئولیت بخش کنترل کیفیت و ارزیابی و بسته بندي به سه سطح اصلی تقسیم بندی می شوند:

الف - کیفیت مواد اولیه: این بخش مسئول تضمین این مسئله است که تمام مواد اولیه ورودی به فرایند تولید مناسب باشند. یعنی اینکه این مواد تحت شرایط مناسب، محصول نهایی رضایت بخشی را تولید خواهند کرد .روش معمولی این است که تولید کننده مواد اولیه تمام بررسی های کیفی مهم را انجام دهد.

ب - کیفیت مواد بسته بندی: سطح دوم مسئولیت تضمین تولید محصول با بسته بندی مطلوب و حداقل هزینه به شرط داشتن کیفیت مناسب است، اطمینان یافتن از این که تولید، مشخصات كل كالای مورد نظر را برآورده می سازد و برقراری روشی ایده آل برای حذف و رفع موارد معیوب را به دنبال دارد.

ج- رضایت مشتری: بخش کنترل کیفیت مسئول تضمین این است که مصرف کننده از کیفیت کالای دریافتی راضی باشد و کیفیت محصول در تمامی مراحل انبار، توزیع، فروش و مصرف حفظ شود.

کنترل بسته های کاغذی - مقوایی

بسته های کاغذی و مقوایی با توجه به این که به چه مصرفی می رسند و برای چه محصولی در نظر گرفته مي شوند، باید دارای خصوصیات ویژه ای باشند لذا، علاوه بر بازديد ظاهری، آزمایش های مختلفی نیز روی آنها صورت می گیرد؛ مثلاً بسته های کارتنی برای قوطی های فلزی محتوی مواد غذایی باید دارای مقاومت های ویژه ای باشند. علاوه بر مقاومت، یک سری خصوصیات دیگر نیز مورد توجه است، مانند ابعاد و سطح اشغالی در کانتینر و گاهی با توجه به شرایط محیطی حمل و نقل، مقصد انبار و سایر موارد آزمایش های حماسي با توجه به عوامل متغیر احتمالی صورت می گیرد. لذا تعیین چهارچوب مشخصی برای آزمون های کنترل کیفیت - بدون در نظر گرفتن کالا و انواع بسته – میسر نیست و معیار کنترل کیفیت با توجه به كالا، شرایط محیطی محل نگهداری، وسیله حمل و نقلی، وزن و سایر شرایط معین می شوند، نکاتی که باید در حين نگهداری و بعد از تهیه بسته های کاغذی و مقوایی برای بازبینی مرغوبیت صورت گیرد، عبارتند از:

الف - رعایت تسمه کشی تنه با توجه به استانداردها؛

ب - ابعاد و تعداد لایه های کنگره ای بسته متناسب با ابعاد و وزن کالا شده باشند، به طوری که هیچ گونه فضای خالی و لهیدگی روی دیواره بسته ها مشاهده نشود؛

ج - درج علایم و نکات مهم به وسیله برچسب هایی روی بسته؛

د - انجام آزمون برای بسته های نهایی به صورت زیر انجام پذیرد:

- آزمایش غلتاندن، فشار عمودی، فشار جانبی، ضربه عمودی، پاشیدن آب و تعیین مقاومت قسمت های اتصال شده (ميخ، منگنه، چسب و ...)

کنترل بسته های پلاستیکی

در این جا هدف، آزمون و کنترل بسته "پر شده ای" است که تحویل گرفته شده است. یک متصدی بسته بندی یا انباردار و شخص بسته بندی کننده بسته های پلاستیکی، در حین عملیات بسته بندی و انبارداری باید به نکات زیر توجه کند:

الف – مشخص شود که نوع بسته مورد نظر جزء پلاستیک هاي گرما نرم است یا گرما سخت؛

ب - نوع جنس بسته تهیه شده از کارخانه یا بازار عرضه در ردیف کدام یک از محصولات تحت پوشش دهنده خود است (خوراکی یا غیر خوراکی)

ج - ماهیت فیزیکی محصول بسته بندی مورد توجه قرار گیرد (آیا دارای برآمدگی است؟ یا دارای نقاط ثبت و فشار دهنده است؟)

د - بعد از قرار دادن کالا در بسته، عملیات دربندی و خلأگیری صورت گرفته باشد؛

ک - مکان نگهداری و شرایط محیطی بررسی شود (نور، حرارت، رطوبت و...)

گ - در حین استرچ پیچ کردن و لفاف پیچی کردن به نقاط ابتدایی و انتهایی پوشش توجه شود که دارای نقاط محکم و غیر قابل باز شدن باشند؛

ل - رعایت کلیه نکات قید شده و مورد قبول بر روی برچسب ها؛

م - در صورت شرینک (با توجه به ماهیت کالا) داشتن خصوصیت عدم نفوذگرد و غبار ضروری است؛

ن - در مواقع استفاده از عملیات سیل روی بسته حتماً کنترل درزبندی دیواره ها صورت گیرد؛

و - ارزیابی نوع پلاستیک انتخاب شده برای لفاف پیچی و کنترل زمان مصرف حین پوشش دادن كالا.

برای این کار باید دوخت حرارتی کف کیسه پیوسته باشد و از پاشیده شدن محتویات ساک به خارج جلوگیری کند.

ه – چاپ؛

شکل، رنگ، مقومت چاپ به نور و چسب پذیری ساک باید طبق توافق خریدار و فروشنده باشد.

ی - سهولت باز کردن؛

در ساک باید به آسانی باز گردد.