طراحی لیتوگرافی

طراحی لیتوگرافی به عنوان مادر صنعت چاپ شناخته می شود. و عمده کاربرد آن در چاپ افست است. در لیتوگرافی فایل های طراحی شده روی صفحاتی فلزی از جنس آلومینیوم حک می شوند که در چاپخانه از این صفحات برای چاپ روی کاغذ استفاده می شوند. لیتوگرافی کلمه ای یونانی است که در آن لیتو به معنی سنگ و گرافی به معنی حک کردن است. در لیتوگرافی از دو شیوه رایج استفاده می شود:

1.روش حکاکی ردیفی

 2.طراحی لیتوگرافی با روش تکرار موازی

1.روش حکاکی ردیفی: در این روش سرعت چاپ بالا نمی باشد ولی طرح مورد نظر از لحاظ کیفیت و دقت در استاندارد بالایی قرار دارد. حکاکی ردیفی یکی از شیوه های لیتوگرافی است که حکاکی به صورت مستقیم انجام می شود. روش کار در این شیوه به طوری است که پروپ روی لایه زیرین در حال حرکت است و طرح مورد نظر توسط مکانیسم مکانیکی و الکترومکانیکی منتقل می شود.

2.طراحی لیتوگرافی با روش تکرار موازی: این روش نسبت به روش حکاکی ردیفی سرعت بالاتری دارد اما چاپ طرح مورد نظر در این روش با محدودیت هایی روبرو است که در روش حکاکی ردیفی شاهد آن ها نبودیم بنابراین اغلب طرح ها به روش حکاکی ردیفی چاپ می شوند. شیوه انجام کار با این روش به این صورت است که انتقال طرح به روش تابشی و توسط ماسک نوری انجام می شود.

خدمات لیتوگرافی

لیتوگرافی نوری، لیتوگرافی نرم، لیتوگرافی باریکه الکترونی و لیتوگرافی قلم آغشته روش هایی هستند که امروزه در ساخت مدارهای مجتمع، ابزارهای ذخیره اطلاعات، حسگرهای مینیاتوریزه شده، سیستمهای میکرو الکترومکانیکMEMS و نانو الکترومکانیک NEMS تراشه‌های زیستی بسیار کاربرد دارند. همچنین از نانو لیتوگرافی،با روش‌های دقیق و پیچیده برای معماری در ابعاد مولکولی و نانو استفاده

می‌شود.

 مراحل لیتوگرافی

در طی فرآیند لیتوگرافی صفحه هایی از جنس آلومینیوم به نام زینک ساخته می شوند که از این صفحات برای چاپ روی کاغذ استفاده می شود. فایل های طراحی شده در طراحی لیتوگرافی به صفحات فلزی تبدیل می شوند و به چاپخانه ها منتقل می گردند تا عملیات چاپ روی کاغذ آغاز شود. در طی این فرآیند فایل ها به چهار  رنگ اصلی ( قرمز،  آبی زرد،  مشکی) تقسیم می شوند و طرح مربوط هر کدام از این چهار رنگ اصلی با مواد پلیمری مخصوص خود روی صفحه فلزی چاپ می گردد. شایان توجه است که جنس صفحات فلزی به صورتی است که اصلا جذب کننده مرکب چاپ نیست ولی جنس مواد پلیمری که طرح با آن ها روی زینک چاپ می شود جاذب مرکب می باشد و در اثر این عمل مکمل طرح روی زینک چاپ می شود.

روش های ساخت زینک یا پلیت:

روش اول: روشی قدیمی که در آن از وسیله ای به نام image setter  استفاده می شود. Image setter   یک پرینتر سیاه و سفید لیزری است که توانایی پرینت گرفتن روی یک طلق شفاف را دارد و از دقت چاپ و رزولوشن بالایی نیز برخوردار است.  در واقع هر چهار فایل تفکیک شده از فایل اصلی را با رنگ مشکی بر روی یک طلق شفاف، پرینت می‌گیرد. در مراحل انجام این فرآیند ها طلق های شفافی ساخته می شوند که به آن ها فیلم نیز می گویند. ساخت این فیلم ها با استفاده از تابش نور فرابنفش و استفاده از مواد شیمیایی مختلف انجام می شود و محصول نهایی بدست آمده از آن ها شباهت زیادی به نگاتیو های قدیمی دارد. پس از آماده سازی طلق ها آن ها را با گیره های مخصوص روی زینک خام فیکس می کنند. طی مراحل مختلف فیلم ها بر روی زینک ثبت شده و زینک آماده می شود سپس زینک های آماده با بسته شدن روی دستگاه چاپ شروع به فرآیند چاپ کاغذ می کنند.

روش دوم: روش جدیدتری که این روزها زیاد مورد استفاده قرار می گیرد دستگاهی به نام plate setter  است. در واقع دستگاه plate setter پرینتر زینک است یعنی با عدم نیاز به ساخت فیلم مستقیم با ارسال فایل از کامپیوتر به دستگاه زینک را پرینت می گیرد.

 ترام در طراحی لیتوگرافی

ترام سطح شفاف شبکه بندی شده ای است که بین فیلم و ارژینال قرار می گیرد. ترام کوچک‌ترین جزء

یک کار چاپی است و وجود آن باعث ایجاد یک تصویر رنگی لطیف در کار می شود. بعد از انجام عکاسی تصویر را به نقاط بسیار ریزی تبدیل می کند. شکل ترام باید متناسب با روش های چاپی و نوع ارژینال انتخاب شود. همچنین ریزی و یا درشتی ترام نیز باید متناسب با روش های چاپی ،   نوع کاغذ و شرایط چاپ تغییر کند. ترام در اشکال متفاوتی چون: ( بیضی، دایره، مربع، لوزی و لانه زنبوری) موجود است.

 ورود طراحی لیتوگرافی به ایران

اولین طراحی لیتوگرافی ایران در تبریز انجام شد. هنگامی که در دوره قاجار زمان پادشاهی فتحعلی شاه ،عباس میرزا نائب السلطنه،  میرزا صالح شیرازی را راهی مسکو کرد تا با دستگاه لیتوگرافی بازگردد. حاصل اولین چاپ این دستگاه قرآن بود و در سال بعد نیز کتاب زادالمعاد را چاپ کردند. پس از گذشت مدتی و ورود چاپ لیتو به تهران این روش  در شهر های دیگر نیز رواج یافت و تا نیم قرن لیتو تنها روش چاپ در ایران بود.