سبد خرید شما خالی است!
طبقه بندی و انواع بسته های کاغذی و مقوایی
بسته های مقوایی و کاغذی را می توان بر اساس شاخص های زیادی از جمله موارد کاربرد، ضخامت، نوع ماده اولیه، شکل لایه ها، ابعاد، مواد افزودنی، مصرفی، نوع اتصالات و نحوه ساخت طبقه بندی نمود؛ ولی به طور کلی بسته های کاغذی و مقوایی را به سه دسته می توان تقسیم کرد.
بسته های مقوایی بدون فلوت یا لایه کنگره ای
غالبا این بسته ها از یک لایه کاغذ فشرده و ضخیم موسوم به مقوا به دست می آیند که برای دادن یک سری قابلیت ها، آنها را چند لایه یا به وسیله یک کاغذ مقاوم، مواد شیمیایی و پلاستیکی می پوشانند. این مقواها ممکن است به صورت ریخته ای با لایه لایه تهیه شوند.
بسته های مقوایی بدون فلوت با توجه به شکل ظاهری به انواع کلی زیر تقسیم می شوند:
الف - تیوب ها با مغزی ها: لوله های مقوایی هستند که با لایه های مختلف، از جنس های مختلف و با ضخامت و طول های گوناگون قابل تهیه می باشند. تیوبها خود به سه نوع مطابق شکل تقسیم می شوند. نوع مارپیچی این تیوب ها اقتصادی تر ولی در مقایسه با نوع دوم و سوم مقاومت کمتری دارد. نوع دوم و سوم به شکل های بیضی، مستطیل و غیره قابل تولید می باشند
ب- قوطی و چلیک : در واقع همان تیوب ها هستند که دارای درب یا ته می باشند.قوطی ها و چلیک ها انواع بسیار متنوعی از نظر ابعاد و شکل دارند
پ- جعبه ها : به دلیل تشابه اشکال جعبه های بدون فلوت و فلوت دار به قسمت جعبه های فلوت دار در مبحث مراجعه شود. لازم به ذکر است جعبه های بدون فلوت تقریبا به همان شکل جعبه های فلوت دار هستند. این جعبه ها در ابعاد(سایز) کوچکتر(نسبت به جعبه های فلوت دار) تهیه می شوند.
ت- سینی ها: به صورت ریخته ای و با استفاده از قالب تهیه می شوند. از جمله این بسته ها به شانه های تخم مرغ و سینی های مخصوص صادرات میوه می توان اشاره کرد.
ظروف و بسته های فلوت دار
ظروف و بسته های فلوت دار توسط کاغذها یا مقواهای فلوت و لاینر که نال به طور یک در میان به هم چسبیده اند، تهیه می شوند. بسته های ساخته شده از این نوع مقوا(مقوای کنگره دار) را اصطلاحا کارتن می گویند. لایه بیرونی و درونی این بسته ها می تواند به وسیله پوشش های ضد آب، فیلم های پلاستیکی، فویل های فلزی و واکس ها اندود یا پوشیده شود؛ لذا انواع متنوعی از بسته های مقوایی فلوت دار برحسب جنس، اتصال (دایکات و غیره)، تعداد قطعات تشکیل دهنده، ابعاد، قابلیت مستوى شدن، شکل ظاهری و تعداد لایه تشکیل دهنده می توان طبقه بندی کرد.
- • تقسیم بندی بسته های فلوت دار برحسب اتصال:
الف - بسته های دایکاتی (بدون اتصال یا قفل شونده) که معمولا در آنها از چسب، منگنه و سایر اتصالات استفاده نمی شود.
ب- بسته های با اتصال که خود بر حسب نوع اتصال و تعداد آن به انواع بسیار متنوعی تقسیم می شوند.
- • تقسیم بندی بسته های فلوت دار برحسب تعداد لایه های تشکیل دهنده:
الف - بسته های دو لایه که اغلب برای داخل بسته و به عنوان آستر و ضربه گیر استفاده می شوند(مثل قوطی های بیسکویت و غیره)؛
ب- بسته ها یا کارتن های سه لایه؛
پ- بسته ها یا کارتن های پنج لایه؛
ت- بسته ها با کارتن های هفت لایه( در ایران تولید نمی شود).
هر یک از موارد بالا به طور جداگانه بر حسب نوع فلوت و لاینر (بلندی، کوتاهی، شکل کنگره وسط و گرماژ) به انواع مختلفی تقسیم می شوند.
بسته های کاغذی
در تهیه بسته های کاغذی از انواع کاغذها و مواد مصرفی که قبلا شرح شان گذشت، می توان استفاده نمود. انواع بسته های کاغذی با توجه به تعداد لایه های تشکیل دهنده عبارتند از:
الف - بسته های یک لایه نظیر پاکت نامه؛
ب- بسته های چند لایه نظیر پاکت سیمان.
انواع بسته های کاغذی از نظر شکل ظاهری
الف- پاکت ها : انواع پاکت ها به شرح زیر است؛ ولی هر کدام از آنها می تواند از نظر ابعاد، شکل، نوع کاغذ، تعداد لایه و سایر مشخصات فیزیکی به انواع بسیار متنوعی تقسیم شود.
(1- الف) پاکت پرداخت (۲ - الف) پاکت (۳- الف) پاکت تجاری (4 - الف) پاکت بارونیه (5 - الف) پاکت دارو (6- الف) پاکت پول (۷- الف) پاکت کاتالوگ
ب- كيفها و ساک ها یا کیسه ها : با استفاده از انواع کاغذها و لایه ها ساخته می شوند؛ ولی انواع آنها بر حسب شکل ظاهری و روش ساخت و اتصال به شرح زیر است:
(1-ب) كيف مسطح (۲-ب) کیف مربعی (٣-ب) کیف (کیف با درب خود باز شونده) (4-ب) کیف دوخته با دهانه بازه
(5-ب) کیف شیردار با آستین، نظیر پاکت سیمان (1-ب) کیف خورجینی
بسته های متفرقه
علاوه بر انواع کلی بسته های مقوایی و کاغذی که ذکر شد، می توان گونه های مختلفی نیز با توجه به ابتکار و نیاز تولید نمود.
مشخصات فنی و ویژگی های کارتن
مشخصات فنی هر بسته بندی با توجه به نوع محصول، وسایل حمل و نقل، حساسیت های موجود، ارزش محصول، عوامل محیطی، نحوه ساخت، مواد اولیه و غیره متغیر است. به طور کلی از میان مشخصات فنی به ابعاد، نحوه ساخت، استاندارد بودن و خصوصیات مکانیکی مانند سقوط آزاد، میزان فشار عمودی و بسیاری از خصوصیات فیزیکی و مکانیکی مواد اولیه (در مبحث خصوصیات فیزیکی مکانیکی مواد اوليه بحث شد) نظير مقاومت به سوراخ شدن، جذب آب و غیره می توان اشاره نمود.
همان گونه که قبلا ذکر شد این مشخصات فنی (اغلب خصوصیات مکانیکی هستن ) باید با خصوصیات محصول و انتظارات بسته بندی کننده و مصرف کننده همسو باشد. برای مثال، یکی از ویژگی های فنی کارتن در مناطق مرطوب و برای محصولی که احتمال داشتن رطوبت در آن وجود دارد (نظیر میوه ها)، مقاومت به ترکیدن در حالت مرطوب می باشد که شاید برای محصولات خشک که در مناطق کویری بسته بندی و مصرف می شوند یا محصولاتی که جنبه صادراتی ندارند، چندان ضروری به نظر نرسد. سایر مشخصات فنی همچون گنجایش، وزن بار و غیره به عوامل بی شماری بستگی دارد که در زیر به چند نمونه کارتن مختلف اشاره می شود که البته بسته به نوع مصرف باید دارای ویژگی های خاصی باشد.
ضمنا این نوع کارتن باید به صورت سه لایه با یک لایه فشنگی یا پنج لایه با دو لایه فشنگی ساخته شود و بهتر است رویه خارجی یا هر دو رویه آن آغشته به مواد دفع کننده آب باشد؛ مثل ورق های قیراندود، موم دار یا غیرقابل نفوذ به آب.
ضمنا در این نوع جعبه باید از چسب مناسبی که قادر به چسباندن لایه ها با استحکام لازم باشد، استفاده کرد. سیلیکات سدیم یا چسب هایی با درجه قلیایی بالا را نباید برای لایه بیرونی به کار برد.
روش های بستن کیسه های کاغذی
عملیات دربندی انواع کیسه های کاغذی با شکل، ابعاد و گنجایش های متفاوت با روش های الصاق چسب قبل از تاخوردن، چسب، به وسیله نوار چسب باریک، گیره، سیم دوخت و به وسیله دوختن صورت می گیرد
روش تولید
ابتدا طراح بسته بندی با در نظر گرفتن ابعاد و خصوصیات کالا، شیوه حمل و سایر موارد بسته را طراحی نموده و محل های برش، شکاف، سوراخ و غیره را مشخص می نماید. کارخانه، کاغذ و مقوا را اعم از فلوت دار و بدون فلوت دریافت نموده و پس از دریافت طرح، عملیات ساخت بسته را آغاز می نماید(ممکن است در کارخانه تولید کاغذ و مقوا نیز این عملیات صورت گیرد).
در کارگاههای تولید کارتن، صفحات مقوا در انواع مختلف وارد کارخانه با کارگاه شده و پس از طراحی از زیر دستگاه خط زن و برش عبور می کنند. تیغه های خط زن و برش از قبل با توجه به طرح بسته تنظیم شده اند. ورقه های مقوا پس از یک بار عبور از زیر چرخها و غلتک های خط زن و برش به اندازه مشخص و با قابلیت تاشدن در محل های خط، برش می شوند. سپس ورقه های مقوا را به دستگاه چاک زن هدایت می نمایند. این عمل ممکن است توسط نورد و تسمه نقاله به طور خودکار یا به صورت دستی صورت پذیرد. دستگاه چاک زن با توجه به طراحی جعبه و بسته، قسمت هایی از مقوا را که به منظور درب و ته بسته باید برش بخورند، چاک می دهد. دستگاه چاک زن ممکن است دستی یا غلتکی باشد. .
پس از چاک زدن و مشخص شدن درب ها و ته کارتن، ورقه ها وارد دستگاه چاپ می شوند تا در صورت لزوم با نوشته ها و علایم لازم مزین شوند. عملیات چاپ را می توان قبل از چاک زدن نیز انجام داد. پس از عملیات یا قبل از آن ممکن است توسط دستگاه های منفذ باز کن نیز محل های تهویه، دستگیره و یا سایر موارد تعبیه سود(اخال برداری). لازم است منافذ کوچک باشند و در صورت بزرگ بودن توسط تیغ به قطعات کوچکتر تقسیم شوند. آخالها بلافاصله باید توسط باد یا وسایل دیگر از دستگاه ها دور شوند تا در روند تولید اشکال ایجاد ننمایند. ممکن است منافذ فقط تیغ بخورد و عملیات جدا کردن آخال در محل بسته بندی کالا صورت گیرد. سپس ورق های مقوا توسط تسمه نقاله ها یا وسایل دیگر به دستگاه های تاکن و لب چسب هدایت می شوند. در دستگاه لب چسب و تاكن محل لب چسب با چسب آغشته شده (غالبا چسب چوب یا چسب نشاسته) و جعبه مونتاژ می شود و محل چسب و اتصال تحت فشار و حرارت قرار می گیرد. در مرحله بعد کارتن های آماده توسط کارگر یا دستگاه جمع آوری می شود. عمل لب چسب زنی ممکن است به وسیله منگنه، دوخت با نوار چسب نیز صورت پذیرد
روند تولیدی که شرح آن گذشت، مربوط به آن دسته از جعبه های مقوایی است که به صورت یک یا چند تکه بوده و دارای اتصال می باشند. در صورتی که بسته دایکاتی (اغلب بدون اتصال و قفل شونده) مورد نظر باشد، عملیات ساخت بسته توسط دستگاه دایکات صورت می پذیرد.
در این حالت پس از طراحی و با توجه به شکل بسته، محل های خط، چاک، برش و سوراخ مشخص گردیده و تیغ هایی را برای برش، خط، چاک و سوراخ روی یک قطعه چوب قرار داده و قالب جعبه تهیه می شود. شكل تیغه ها و خط زنهای روی قالب از فرم نهایی بسته تبعیت می نماید. قالب می تواند به صورت نیم گرد و برای تولید انبوه استفاده شود. سپس ورقة مقوای فلوت دار یا بدون فلوت را روی قالب گذاشته و از زیر غلتکها و نوردهای فشار عبور می دهند این عمل ممکن است به صورت ضربه ای هم صورت گیرد.
مقوا با فشرده شدن روی قالب، به طور همزمان برش، چاک و خط می خورد. جعبه تهیه شده معمولا بدون نیاز به اتصال و چسب درهم قفل شده و شکل بسته به خود می گیرد.
پس از ساخت کارتن، آنها را به صورت ورقه های مسطح روی هم قرار داده و غالبا تسمه کشی می نمایند تا به راحتی قابل حمل باشند. سپس کارتن ها به محل تولید کالا هدایت می شوند و به مرحله پر کردن می رسند. در این مرحله کارتن ها توسط کارگر یا دستگاه مونتاژ می شوند. عمل مونتاژ ممکن است بدون چسب یا با استفاده از چسب نواری، چسب مایع، منگنه یا دوخت صورت گیرد. این عمل در بسته های تولید شده به روش دایکات غالبا بدون اتصال صورت می گیرد. ممکن است مونتاژ کردن بسته در کارخانه تولید کارتن و جعبه یا محل تولید کالا انجام شود.
پس از قرار گرفتن کالا درون جعبه، درب بندی نیز صورت می پذیرد. ممکن است به منظور استحکام و محافظت بیشتر، عمل تسمه کشی انجام پذیرد. در تسمه کشی بسته های کارتنی بهتر است از تسمه پلاستیکی استفاده کرده و در محل تماس تسمه با کارتن، از زیر سری پلاستیکی استفاده شود.
عملیات برچسب زنی، نصب دستگیره و سایر عملیات تکمیلی بسته بندی ممکن است در روند ساخت کارتن یا پس از پر شدن کارتن و درب بندی صورت گیرد. لازم به ذکر است، کارتن های محتوی کالای شکستنی یا کالاهایی که نباید با هم تماس داشته باشند، ممکن است شبکه بندی گردند. شبکه بندی داخل کارتن توسط منقسم صورت می پذیرد. دستگاه مقسم، مقوا را با فاصله مشخص چاک داده و سپس این چاکها در داخل هم رفته و شبکه داخلی بسته را به وجود می آورند. این کار بیشتر در مورد کالاهای شکستنی صورت می گیرد.
عملیات ساخت مقواهای ریخته ای (نظیر شانه تخم مرغ) توسط قالب صورت می گیرد. معمولا کارخانه ها از کاغذهای باطله به عنوان مواد اولیه استفاده می کنند. کاغذهای باطله در دستگاه پالپر با مقدار متنابهی آب و گاهی مواد شیمیایی جهت رنگ بری مخلوط شده و به صورت خمیر در می آیند. برای افزایش کیفیت ممکن است مقداری رزین یا صمغ و رنگ نیز به خمیر اضافه شود. سپس خمیر را توسط دستگاه تنظیم به غلظت مناسب می رسانند و سپس فیبرها و الیاف سلولزی را روی قالب ها رسوب داده، آب خمیر توسط سیستم خط و مکش گرفته می شود و در نتیجه فیبرها شکل قالب را به خود می گیرند. در مرحله بعد ورقة الياف پس از کمی حرارت از قالب جدا شده و پس از خشک شدن به بازار عرضه می گردند.
اساس کار ساخت تیوب های مقوایی نیز به این صورت است که یک الکتروموتور، لوله ای را با قطر و طول مشخص می چرخاند. سپس کاغذ رول چسب خورده بر اثر گردش لوله به دور آن پیچیده و تیوب را شکل می دهد. ضخامت تیوب با ضخامت کاغذ و تعداد لایه های کاغذ تنظیم می شود، سپس تیوب، به اندازه مناسب بریده شده و سروته آن صاف می شود.
روش تولید بسته های مقوایی یک لایه نیز نظیر بسته های فلوت دار، ولی بسیار ساده تر است؛ زیرا که این مقواها اغلب قابل انعطاف و نازک می باشند.
برای تهیه پاکت ها و بسته های کاغذی نظیر پاکت سیمان، ابتدا کاغذ با ابعاد مشخص مستطیل شکل یا به صورت رول وارد کارخانه شده و پس از برش به عرض دلخواه، چاپ شده و بعد توسط دستگاه تیوبر به صورت لوله در می آید. دستگاه تیوبر لبه های کاغذ را روی هم قرار داده و آن را به صورت لوله در می آورد. کاغذ می تواند یک یا چند لا باشد؛ سپس لوله ها به اندازه مناسب قطع شده و تاکردن، سروته بسته و چسباندن سر و انتها توسط دستگاه باتومر صورت می گیرد. همچنین برای خروج هوا، روی کاغذ پاکت تعدادی سوراخ کوچک ایجاد می شود. بسته های سیمان که با سر و ته مسدود تولید می شوند، در کارخانه سیمان از راه شیاری که در پهلوی یکی از دو انتهای آن موجود است و با دستگاه پرکن، پر می شوند. سیمان یا گچ با فشار هوا وارد کیسه شده و هوای اضافی از سوراخهای کوچک روی پاکت خارج می شود. سپس پاکت پر شده و پس از پر شدن، خود مواد درون کیسه به کاغذ زیر شکاف فشار آورده و سبب انسداد شیار پاکت می گردد. لذا بعد از پر شدن بسته، نیازی به درب بندی و چسب زنی وجود ندارد.
نحوه تولید کیسه های کاغذی نیز به همین صورت است؛ لیکن کیسه ها و ساک ها فقط از یک انتها و توسط یک اتصال دهنده و غالبا با چسب نشاسته بسته می شوند و یک سر آنها باز است.
