مواد اولیه کاغذ و مقوا در بسته بندی

به طور کلی برای ساخت کارتن از چند نوع کاغذ صنعتی و مقوا استفاده می شود. مقوا را به صورت دقیق می توان به عنوان «کاغذ سفت و ضخیم» تعریف کرد. تلاش شده است تا تعریف دقیقی برای مقوا ارائه شود اما تا امروز، هنوز مرز مشخصی بین کاغذ و مقوا از نظر ساختار ورقه (جرم پایه یا ضخامت) یا دستگاه های ورقه ساز که مورد قبول همگان باشد، تعیین نشده است.

جهت آشنایی با این صنعت ابتدا در ذیل به تعریف اختصاری چند نوع کاغذ و مقوای مورد استفاده در بسته بندی می پردازیم.

تعریف کاغذ: کاغذ صفحه ای است که پس از خارج کردن آب از سوسپانسیونی از الیاف سلولزی به دست می آید.

مقوای لاینر: مقوایی که حداقل دو لایه دارد و کیفیت لایه رویی بهتر است.

مقوای بسته بندی مواد غذایی: مقوایی یک یا چند لایه برای بسته بندی مواد غذایی که معمولاً از خمیر کاغذ رنگبری شده کاملاً نو (دست نخورده یا بکر) تهیه می شود.

مقوای کارتن: مقوایی چند لایه که برای تهیه کارتن به کار می رود.

لایه رویی را از خمیر نو و بقیه لایه ها را می توان از الیاف بازیافتی (ضایعات بازیافت شده) تهیه کرد.

مقوای پایه: مقوایی که بعدأ رویه دار خواهد شد.

جهت طولی: جهت کاغذ که با جهت حرکت لایه الیاف سلولز بر روی ماشین کاغذسازی هم سو باشد.

جهت عرضی: جهت کاغذ که عمود بر جهت ماشین باشد.

در همه انواع مقوا، استحکام و پیوستگی بین لایه های مقوای چندلا یا «پیوند بین لایه ها» مهم است؛ به ویژه در کارتن سازی اهمیت ویژه ای دارد.

از آنجایی که ویژگی های کاغذ و مقوا تا حد زیادی به خصوصیات چوب و خمیر کاغذ بستگی دارد، ابتدا به صورت مختصر ساختمان چوب مورد بررسی قرار می گیرد و سپس انواع مقواها و کاغذها که در تهیه بسته یا جعبه مقوایی نقش دارند، معرفی می شوند.

کاغذ در حال حاضر از سه منبع تهیه می شود که به ترتیب عبارتند از:

• چوب؛
• گیاهان غیرچوبی؛
• الیاف بازیافتی.

چوب، منبع اصلی تأمین الیاف سلولزی مورد نیاز صنایع کاغذسازی است. امروزه چوب ۹۳ درصد منابع الياف را تأمین می کند؛ در حالی که منابع غیر چوبی، عمدتاً باگاس (تفاله نیشکر)، کاه و کلش و خیزران، بقیه الیاف سلولزی مورد نیاز را تامین می کنند و تقریبا به فراورده های کاغذی به صورت الیاف دست دوم بازیابی می شوند.

انواع کاغذ و مقوای مورد استفاده در بسته بندی

انواع بسیار متنوعی از کاغذ و مقوا موجود است که هر یک خواص متفاوتی از خود نشان می دهند. این خواص با توجه به خصوصیات محصول و انتظاراتی که از بسته بندی داریم، تطبیق داده می شوند.

قبل از این که به انواع کاغذ، مقوا و مواد مختلف مورد استفاده اشاره شود، ذکر این نکته ضروری است که کوبیدن خمیر، پالایش و سایر مراحل تولید خمیر کاغذ سبب می شود که کاغذهای مختلف و با خصوصیات متنوع به دست آید. به عنوان مثال کاغذ نسبتا مقاوم به چربی با استفاده از همین عملیات قابل حصول می باشد. همچنین با انواع مواد شیمیایی نظیر اسید سولفوریک یا اندود کردن کاغذ با مواد مختلف، می توان انواع متنوعی از کاغذ و مقوا را به دست آورد.

• کاغذ صنعتی

یک نام گذاری عمومی برای کلیه کاغذهای مورد استفاده در صنعت است.

• کاغذ کرافت

کاغذی است که از خمیر تولیدی به روش کرافت، با حداقل ۸۰ درصد خمیر سولفات تهیه می شود و از مقاومت کششی بالا برخوردار بوده و در رنگ های قهوه ای و سفید تولید می شود. این کاغذ قوی و ارزان بوده و برای تهیه گیف، ساک های کاغذی، کیسه های چند لایه، پاکت، نوار چسب کاغذی و محصولات مشابه استفاده می شود. این کاغذها با گرماژ ۳۸ تا ۹۰ گرم بر متر مربع تولید می شوند.

• کاغذهای روکش صنایع چوبی

کاغذهای کرافتی که با رزین اشباع می گردند و در صفحات رویه در و کابینت و فیلم های انعطاف پذیر به کار می روند. در این تولید ماهیت کاغذی از بین می رود.

• کاغذهای محافظ

کاغذهای کرافتی که در صنعت فولاد برای حفاظت ورقه های فولادی به کار می روند. این کاغذها باید کاملاً تمیز و صاف بوده تا به سطح ورقه های فولادی صدمه ای نرساند.

• کاغذهای الکتریکی

کاغذهایی که بنا به نوع ساخت و مورد استفاده می توانند در برابر خواص الکتریکی از خود عکس العمل نشان دهند. از این نوع کاغذها می توان به کار کابل، کاغذ خازن، کاغذ سیم پیچی و کاغذ عایق برق اشاره کرد.

• کاغذ قیراندود

به کاغذهایی گفته می شود که یک طرف آن به قیر آغشته یا هر دو طرف ازقیر اشباع شده است و در نتیجه نسبت به عبور آب و یا در موارد لزوم نسبت به بخار آب مقاومت می کند. این نوع کاغذها به سه دسته تقسیم می شوند:

الف) کاغذ غيرقابل نفوذ به آب که شامل دو لایه کاغذ کرافت قیر اندود شده باشد.

ب) کاغذهای غیر قابل نفوذ به آب که شامل دو لایه کاغذ کرافت قیر اندود شده است که با الیاف کنف و یا پنبه که طول الياف آنها ۲۰ تا ۳۰ میلی متر باشد، تقویت شده است.

ج) کاغذهای غیرقابل نفوذ به آب که شامل یک لایه پارچه زبر و یک لایه کاغذ کرافت قیراندود شده باشد.

7- کاغذ کرافت سبک

کاغذهایی از نوع کاغذ کرافت معمولی و کرافت کشش متوسط یا کرافت کشش زیاد است که از خمیر کاغذ سولفات رنگ بری شده و رنگ بری نشده با جرم پایه ۱۰۰ گرم بر متر مربع تهیه شده اند. مقاومت پارگی آن بسیار زیاد و مقاومت کششی آن در جهت طولی و عرضی کاغذ بسیار زیاد می باشد و جهت مصارف پاکت های سیمان، مواد شیمیایی و خوراکی کاربرد دارد.

۸- کاغذ کرافت با کشش زیاد

نوعی کاغذ کرافت است که در حین تولید به نحوی ساخته می شود که پس از خشک شدن الياف آن مقاومت کششی بیشتری نسبت به سایر کاغذهای کرافت داشته و در نهایت این کاغذ خاصیت انعطاف پذیری و مقاومت بیشتری را در جهت ساخت ماشین کاغذ دارا می باشد.

9- کاغذ کرافت با کشش متوسط

کاغذ کرافتی است که مقاومت کششی کمتری نسبت به کاغذ کرافت با کشش زیاد دارد.

۱۰- کاغذ کرافت لاينر

کاغذ کرافتی است که اکثراً برای لایه های بیرونی مقوای کنگره ای و همچنین در ساختارهای چند لایه ای کاغذ بسته بندی مورد استفاده قرار می گیرد. معمولاً ساختار دو لایه دارد و از خمیر کاغذ کرافت رنگ بری نشده (قهوه ای) پر بازده تهیه می گردد. این نوع کاغذ از حداقل ۸۰ درصد خمیر کاغذ بکر مناسب و حداکثر ۲۰ درصد الياف بازیافتی ساخته می شود.

۱۱- کاغذ تست لاینر

در این نوع کاغذ، خمیر کاغذ بازیافتی لایه اصلی را تشکیل می دهد. سطح رویی را با لایه نازکی از خمیر کاغذ که دارای درصد بالایی از الیاف بکر رنگ بری شده است، پوشش می دهند و معمولاً دارای آهار نشاسته می باشد. به این ترتیب کاغذی با کیفیت و مقاومت کمتر نسبت به کاغذ کرافت لاينر تولید می شود. چنانچه لایه رویی از خمیر بازیافتی سفید با مقداری خمیر کاغذ بكر سفید ساخته شود، به نام کاغذ تست لاينر سفید نامیده می شود.

۱۲- کاغذ فلوتینگ یا کنگره ای

کاغذی است با سختی و قابلیت کنگره شدن زیاد که به عنوان کاغذ پایه لایه میانی کارتن مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع کاغذ بدون آهار سطحی ولی دارای آهار داخلی است که پس از کنگره ای شدن در تولید ورق کارتن مصرف می شود. این کاغذ معمولاً از خمیر کاغذ پر بازده(NSSC) و حداکثر ۲۰ درصد الیاف بازیافتی تهیه می شود.

13- کاغذ شرنز

این نوع کاغذها از انواع کاغذ و مقواهای بازیافتی ساخته می شوند که بدون آهار بوده و در آن خمیر بکر وجود ندارد؛ بنابراین مقاومت آن از یک حد معینی بیشتر نیست. به علاوه این نوع کاغذها در مقابل رطوبت نیز آسیب پذیر هستند.

14- کاغذ کرپ دار

یک نوع کاغذ کرافت است که در حین تولید، عمل کرپ دار شدن بر روی آن صورت می گیرد به نحوی که این کاغذ خاصیت انعطاف پذیری و مقاومت بیشتری نسبت به کاغذهای کرافت داشته باشد.

۱۰- کاغذ سولفیت

کاغذ سولفیت یک اصطلاح عمومی برای کاغذهایی است که باید دارای حداقل ۵۰ درصد خمیر کاغذ تولیدی به روش سولفیت رنگبری شده یا رنگبری نشده باشند. به علاوه این کاغذها می توانند همراه با درصدی از خمیر کاغذ سولفات با خمیر کاغذ فرایند مکانیکی تهیه شوند.

۱۹- کاغذ لفاف سبک

این نوع کاغذ از خمیر کاغذ شیمیایی رنگبری شده تهیه می شود و عاری از خمیر کاغذ مکانیکی می باشد. از این نوع کاغذها به عنوان کاغذ بسته بندی و لفاف به طرق مختلف استفاده می شود. چنانچه به عنوان لفاف اصلی یا به تنهایی برای محافظت (لایه گذاری) از کالا به کار روند، جرم پایه ۱۶ تا ۲۰ گرم بر متر مربع داشته و برای موارد دیگر بسته بندی، جرم پایه ۲۰ تا ۶۰ گرم دارند. این کاغذها سفید یا رنگی بوده و اگر برای پیچیدن زیورآلات، نقره آلات و یا دیگر فلزات مشابه مورد استفاده قرار گیرند، باید با توجه به نوع فلز، آزمایشاتی بر روی آنها در مورد لکه دار شدن و تیره شدن فلزات انجام شود. به عنوان مثال، برای پیچیدن فلزات گرانبها این کاغذها باید عاری از اسید بوده و PH آنها متمایل به قلیایی باشد. علاوه بر این که باید حداکثر میزان یون کلرید محلول در آب 1/0 درصد و یون سولفات محلول در آب

۲۵/0 درصد باشد (تا بر روی این فلزات تأثیر نگذارند).

۱۷- کاغذ چسب نواری

کاغذ چسب نواری، کاغذ کرافت رنگبری شده با رنگ بری نشده با آهاردهی نسبتاً زیاد است تا در مقابل نفوذ بیش از حد چسب به درون کاغذ مقاوم باشد. از ویژگی های مهم این کاغذ، انعطاف پذیری و قابلیت شکل پذیری است و می توان آن را مطابق با شکل بسته بندی تغییر داد.

۱۸- پلاستیک - کاغذ

پلاستیک - کاغذ، یک اصطلاح عمومی برای انواع کاغذهای ساخته شده از مخلوط پلاستیک و الیاف سلولزی است که خاصیت چاپ پذیری خوبی داشته و برای کاربردهای مختلف استفاده می شود.

۱۹- کاغذ برچسب

کاغذ برچسب، کاغذی بدون اندود یا از یک طرف اندود شده است و از خمیر کاغذهای شیمیایی که می تواند محتوی خمیر کاغذ مکانیکی باشد، تهیه می گردد. از خواص مهم این کاغذ، کدر بودن، قابلیت جذب چسب بدون چروک شدن و همچنین مقاومت برای عبور از ماشین چاپ است.

۲۰- کاغذ پاکت جارو برقی

کاغذی دولایه یا سه لایه است که دارای جذب آب موئینگی کم، نفوذپذیری به هوا، مقاومت پارگی و ترکیدن زیاد آن می باشد.

۲۱- کاغذهای چروک دار برای بسته بندی لوازم پزشکی سترون

کاغذی است که از خمیر شیمیایی رنگبری شده با استفاده از رزین های مصنوعی جهت افزایش مقاومت مرطوب (مقاومت به کشش پس از غوطه وری در آب) ساخته می شوند؛ طوری که الیاف کاغذ طی یک استفاده معمولی نباید از هم جدا شوند و به منظور افزایش انعطاف پذیری در این کاغذها به آنها چروک (کرپ) داده می شود. این کاغذها به عنوان لفاف با پوشش برای بسته بندی سترون (استریل) وسایل و تجهیزات پزشکی به کار رفته و حداقل گرماژ آنها ۵۲ گرم بر مترمربع است که معمولا روی این کاغذها علامت های رنگی که حساس به محیط سترون سازی (استریلیزاسیون) هستند، وجود دارد که پس از استریل شدن تغییر رنگ می دهند و این امر، امکان می دهد تا لوازم استریل شده از غیر استریل شناسایی شوند.

۲۲- کاغذهای مقاوم به چربی

کاغذی متراکم و بدون منفذ است که معمولا از خمیر شیمیایی سولفیت رنگبری نشده (قهوه ای) یا رنگبری شده (سفید) و گاهی از خمیر سولفات ساخته می شود. این کاغذ با اسید سولفوریک تیمار شده و خاصیت ضد چربی این کاغذها با عمل پالایش خمیر کاغذ به مدت طولانی حاصل می گردد. این کاغذها می توانند به صورت لمینیت شده نیز به عنوان لفاف بسته بندی برای مواد خوراکی مرطوب و چرب یا به عنوان کاغذ شیرینی استفاده شوند.

23- کاغذ موم دار

کاغذ یا مقوا از جنس کرافت و سولفیت رنگبری شده که با پارافین با سایر موم ها به وسیله عمل اشباع یا آغشته کردن سطحی تیمار شده باشد و چهار نوع است:

الف) کاغذ پوستر موم دار رنگبری شده؛

ب) کاغذ موم دار نفوذناپذیر به چربی؛

ج) کاغذ موم دار سبک رنگبری شده با رنگ بری نشده؛

د) کاغذ کرافت موم دار.

کاغذهای موم دار در حفظ و نگهداری انواع مواد غذایی، مواد آرایشی، صابون و تنباکو و به عنوان الفاف داخلی جعبه ها و کارتن ها و دیگر مصارف مشابه به کار می رود. کاغذ موم دار نباید موقع تاکردن ترک بخورد و ضخامت موم باید یکنواخت بوده و فاقد بوی نامطلوب باشد و حداقل نقطه ذوب موم باید 60 درجه سانتی گراد باشد.

کاغذ و مقوا به دو روش به شرح زیر موم دار می شوند:

الف - موم دار کردن مرطوب: در این روش فقط سطح کاغذ از موم پوشید می شود. این نوع موم زدن برای اتصال حرارتی (دوخت حرارتی) و لامینه کردن مناسب است. این کاغذ مقاومت خوبی در برابر بخار آب و رطوبت از خود نشان می دهد.

ب - موم دار کردن خشک در این روش موم به درون کاغذ نفوذ داده می شود (بدون این که دیده و یا با دست احساس شود). این کاغذها معمولاً به وسیله فیلم پوشانده می شوند تا نتوانند رطوبت و گازها را از خود عبور دهند.

۲4- کاغذ روغنی

کاغذ روغنی، کاغذ غیر قابل نفوذ با جرم پایه ۷۰ گرم بر متر مربع می باشد که دارای مقاومت فیزیکی زیاد بوده و از خمیر کاغذ شیمیایی تهیه شده است. این کاغذ ضد آب بوده و برای بسته بندی از آن استفاده می شود.

25- کاغذ پارشمينه

کاغذ مخصوص بسته بندی فراورده های لبنی است و روش تهیه این کاغذ به این گونه است که در آن کاغذ (بدون آهار) را از یک حمام اسید سولفوریک عبور می دهند تا سلولز تا حدی حل یا ژلاتینی شود. پس از خارج کردن اسید باقی مانده و آب کشی، یک توده الياف بی شکل و به هم چسبیده باقی می ماند که در مقابل رطوبت و چربی مقاوم بوده و بدون بو و مزه است. کاغذ تهیه شده از این الیاف در برابر آب سرد و آب جو و همچنین محلول آب نمک مقاوم بوده و از هم جدا نمی شود. ورق این کاغذها می تواند به وسیله نرم کننده نرم شود، ممکن است این کاغذها به موم آغشته شوند یا با موادی پوشانده شوند یا آج دار باشند. کاغذی که با شمينه می شود، باید از الیاف پنبه یا کاغذ شیمیایی خالص از چوب تهیه شود.

این کاغذ ویژگی های زیادی را باید دارا باشد؛ از جمله میزان آهن، ارسنیک، مس، سرب، بنزوئیک، اسید بوریک، نشاسته، ژلاتین و کازئین آن باید در حدود مشخصی باشد.

29- کاغذ نگهداری میوه جات

کاغذ نگهداری میوه، کاغذی است که از خمیر کاغذ شیمیایی سولفیت یا سولفات یا مخلوطی از این دو خمیر که بیشتر از 5 درصد خمیر کاغذ مکانیکی در آن وجود نداشته باشد، تهیه شده است و برای نگهداری مرکبات، سیب و سایر میوه جات قابل پیچیدن در کاغذ، کاربرد دارد.

این کاغذ با حداقل گرماژ ۱۸ گرم بر متر مربع باید عاری از تاخوردگی، سوراخ، پارگی و لکه باشد و اگر آغشته به روغن یا سموم قارچ کش باشد، باید آغشتگی به طریقی انجام شود که امکان چسبیدن ورق ها به همدیگر به حداقل برسد. ضمنأ سموم قارچ کش باید طبق تقاضای خریدار بوده و مورد تأیید سازمان حفظ نباتات (مجاز) باشد.

27- کاغذ سلوفان

کاغذ سلوفان طی فرایند شیمیایی به دست می آید که در آن سلولز شیمیایی را در سود سوزآور غوطه ور می کنند تا قلیا سلولز تشکیل شود. قلیا سلولز را برای مدت معینی نگاه داشته و سپس در دی سولفید کربن (CO2) حل می کنند که بر اثر آن مایعی به رنگ نارنجی براق به نام گزانتات سلولز تشکیل می شود. سپس با روزن رانی این مایع از میان منافذ ریز و کوچک یا صفحات پهن به داخل ظرف اسید سولفوریک، گزانتات بازیابی شده و الیاف ریون یا کاغذ سلوفان (فيلم سلوفان) تشکیل می شود. از این نوع کاغذ برای بسته بندی مواد غذایی نظیر چیپس و ماکارونی، فراورده های بهداشتی، صنعتی و دارویی استفاده می شود.

۲۸- کاغذ کیسه

کاغذ کیسه، کاغذی است مقاوم و محکم که از خمیر کاغذ کرافت رنگبری نشده، اما به خوبی پالایش شده با مقاومت کششی زیاد تهیه شده است. ماده اولیه و جرم پایه آن به اندازه و کاربرد کیسه بستگی دارد.

29- کاغذ سیگارت

کاغذی است ظریف با منافذ بسیار ریز و مقاومت کششی و کدری زیاد و جرم پایه کم و از خمیر کاغذ پنبه یا خمیر کاغذ شیمیایی به خوبی پالایش شده تهیه می گردد. این کاغذها معمولاً دارای جرم پایه ۲۰ گرم بر متر مربع است که در ماشین کاغذ براق شده و مقدار زیادی پر کننده مانند کربنات کلسیم و منیزیم جهت کاهش سرعت سوختن، دارا می باشد.

۳۰- کاغذ پاکت پستی

کاغذهایی که بر اساس کاربرد، شکل ظاهری و جرم پایه متفاوتی دارند. سطح این نوع کاغذها باید کاملاً صاف (بدون تاب خوردگی) با قابلیت تاخوردن، چاپ پذیری و کدری مناسب باشد. همچنین باید در جابه جایی و مراحل انجام مراسلات پستی از استحکام مناسبی برخوردار باشد.

۳۱- کاغذهای تزئینی

یک نام گذاری عمومی برای کاغذهایی است که جهت بسته بندی، کادو پیچی د موارد نظیر آنها به کار می رود.

این نوع کاغذ تقسیمات خاصی از کاغذ را نشان نمی دهد.

۳۲- کاغذ بسته بندی چای کیسه ای

به این کاغذها اصطلاحاً کاغذ صافی حرارتی نیز اطلاق می کنند و باید صد در صد سلولزی بوده و با الیافی از جنس ترموپلاستیک روی آن پوشش داده شود تا انجام دوخت حرارتی ممکن شود. این کاغذها باید بدون طعم، بو، مزه و رنگ باشند و ضمناً بتوانند محلول چای را به سرعت از خود عبور داده و در مقابل آب جوش مقاوم باشند. کلیه مواد به کار رفته در کاغذ بسته بندی چای، نخ دوخت، بست فلزی و برچسب مقوایی باید از لحاظ بهداشتی مجاز بوده و نباید اثر زیان آوری برای مصرف کننده داشته باشد.

۳۳- کاغذ ضد حریق

کاغذی است که جهت ایجاد خاصیت ضد حریق، با یک سری مواد شیمیایی خاص تیمار شده باشد. این کاغذها ضد حریق نیستند؛ ليكن آتش را انتقال داده و حریق را گسترده تر نمی کنند و معمولاً به صورت لمینیت شده با پلاستیک به عنوان کاغذ تزیینی در صحنه تئاتر، نمایشگاه های بزرگ و در برخی بسته بندی های خاص به کار می روند. خاصیت کندسازی اشتعال، معمولا به دلیل اشباع کردن کاغذ با موادی شامل آنتیموان و هالوژن ها(کلر، برم)، فسفر یا برات ها ایجاد می شود.

بسته بندی کاغذ و مقوایی باعث خاموشی آتش نمی شود و به خصوص اگر آتش بسیار زیاد باشد، دود حاصل معمولا سبب مرگ می شود. برخی از کند کننده های آتش ممکن است سمی باشند؛ نظیر برخی هالیدها(مثل کلراید، برماید) که باعث آزاد شدن دی اکسین در طی احتراق می شوند که می تواند باعث ایجاد حريقهای گسترده جنگلی شوند. ضمنا اکسید آنتیموان به صورت بالقوه سمی است.

34- کاغذ جاذب

کاغذهای جاذب به گونه ای می باشند که مواد و مایعات خاصی را جذب می نمایند. استفاده از واکنش های شیمیایی مختلف سبب به وجود آمدن خاصیت جذب معینی در کاغذ می شود. از این کاغذها در بسته بندی غذاهای تازه و محصولات صنعتی استفاده می شود.

۳5- کاغذ روکش دار

این کاغذها با ذرات طبیعی و مصنوعی پوشیده می شوند. هدف از پوشش دادن آنها بالا بردن کیفیت چاپ و گرافیک و دیگر ویژگی ها است. از این کاغذها برای پوشاندن سطح رویی بسته، تهیه برچسب و سایر موارد استفاده می نمایند.

۳۶- کاغذ تیشو

کاغذ تیشو از کاغذهای خوب بسته بندی می باشد. کاغذ تیشو نسبتاً نازک و از نیمه شفاف تا کدر تهیه می شود. این کاغذها با واکس یا سایر روغن ها و مواد دیگر به منظور بسته بندی آغشته می شوند و می توانند به صورت زیر، بسیار نرم، صاف در یک سطح یا هر دو سطح تهیه شوند. سطح صاف با عبور از بین رول های فولادی براق و صاف به دست می آید و برای نوشتن، واکس زدن مرطوب، چاپ و فرایندهای مشابه مناسب است. این کاغذ برای بسته بندی های سبک با چند لایه استفاده می شود.

37- کاغذ بدون بافت

کاغذ بدون بافت یا منسوج نبافته، لایه تهیه شده به صورت ورق، تار عنکبوتی یا لايه الياف است که در آن الیاف به صورت جهت یافته یا تصادفی قرار گرفته اند و به وسیله روش های مختلف از جمله اصطکاک، چسب و رزین، حرارت و عبور آب و سوزن های دوخت به یکدیگر پیوند می یابند. الیاف استفاده شده در این نوع لایه می تواند سلولزی (مرسریزه شده)، سنتزی یا ترکیبی از الیاف باشد. این نوع ورقه ها امروزه رشد چشمگیری در صنعت بسته بندی غذا، میوه و سایر کالاها داشته اند.

38- کاغذهای مخصوص و متفرقه

این کاغذها به منظور بسته بندی های خاص و با بهره گیری از واکنش ها، فرایندها و مواد مختلف شیمیایی و معدنی تهیه می شوند. به عنوان مثال، به منظور بسته بندی محصولات یخ زده نیاز به کاغذهایی با قابلیت انعطاف زیاد و مقاوم به سوراخ شدن داریم. ضمن اینکه این کاغذها باید نسبت به عبور بخار آب مقاوم باشند، مثلاً برای بسته بندی گوشت باید نسبت به نفوذ خون مقاومت نمایند. از انواع مهم کاغذهای این گروه می توان به کاغذ موم دار، کاغذ چروک دار، کاغذ زرورق، کاغذ مخملی ، کاغذهای اندود شده و پوشیده از مواد پلاستیکی، فلزی و شیمیایی اشاره کرد. به دلیل اهمیت بسیار زیاد این کاغذها به ذکر انواع رایج و مهم آن در بسته بندی می پردازیم.

۳۹- کاغذ پوشیده با ساران

عموما با روش های اندود کردن پوشیده می شود که البته شفاف و سفید می باشد. از خصوصیات کاغذ اندود شده با ساران به مقاومت در برابر اسیدهای ضعیف، قلیایی های ضعیف، روغن ها و چربی ها می توان اشاره کرد. از این نوع کاغذ اندود شده در بسته بندی غذاهای گرم می توان بهره گرفت، ولی آنها را نباید با هیدروکربن ها، کتن ها و ترکیبات آمونیم استفاده کرد.

40- کاغذ لمینیت شده با فویل آلومینیوم

فویل آلومینیوم با ضخامت گوناگون و معمولاً در دو ضخامت است که روی کاغذ می تواند لمینیت شود، تهیه می شود. زیبا، روشن و سخت می باشد که بهتر است با یک ماده نرم تر پوشیده شود.

41- کاغذ لمینیت شده با فویل سربی

دو نوع فویل سربی وجود دارد؛ یکی خالص شیمیایی (CP) که صددرصد سرب بوده و دیگری فویل ترکیبی یا مخلوط که با قلع اندود شده است. فویل های سربی را می توان روی کاغذ لمینت نمود و همچنین می توان از آنها به تنهایی نیز بهره گرفت. این فویل ها نسبت به حلال ها مقاوم هستند، ولی اسیدها و بازها روی آنها تأثير می گذارند. فویل سربی را نباید برای بسته بندی مواد غذایی و دارویی استفاده کرد.

42- کاغذ لمینیت شده با فویل پوشش شده از وینیل

از یک لایه فویل آلومینیوم با یک پوشش نازک وینیل تشکیل شده که روی کاغذ لمینیت می شود و غالباً بایک موم سبک برای بسته بندی لوازم آرایشی، مواد غذایی مانند: سس های مایونز و غیره به کار می رود. در برابر عبور بخار آب بی نهایت مقاوم است. نسبت به اسیدها و بازهای ضعیف مقاوم بوده ولی برای بسته بندی مواد حاوی الکل، روغن، آب، هیدروکربن ها، کتن ها، استرها و روغن های اصلی توصیه نمی شود.

43-کاغذ لمینیت شده با فویل پوشش شده از ساران

یک لایه نازک ساران معمولا با موم و یک فویل آلومینیوم روی کاغذ سفید سولفات لمینیت می شود. این کاغذ برای بسته بندی مواد روغنی و مواد مرطوب مناسب است، ولی نباید با هیدروکربن ها، کتنها و ترکیبات آمونیم استفاده شود.

44- کاغذ اندود شده با روغن كرافت یا روغن زرد

این کاغذ در مقابل آب و الكل مقاومت کمی دارد ولی در برابر اسیدهای ضعیف مقاوم است.

45-کاغذ اندود شده با الكالی سیاه

این نوع کاغذها سیاه رنگ بوده و مقاومت خوبی در برابر آب، روغن، چربی، اسیدها و قلیایی های ضعیف دارد؛ ولی در برابر اترها، کتنها و الکل ها مقاوم نیست.

46- کاغذ اندود شده با کازئین

این کاغذ مقاومت عالی در برابر هیدروکربن ها، کتن ها، استرها و الكل دارد ولی برای بسته بندی کالاهای مرطوب و مایعات نباید استفاده شود.

انواع بسته بندی

طبقات بسته بندی

برای کاربردی کردن وظایف مؤثر در بسته بندی، می توان به سه نوع از طبقات بسته بندی به شرح زیر اشاره کرد:

• بسته های بزرگ حمل و نقل که اصطلاحاً بسته های صادراتی نیز گفته می شوند؛
• بسته های کوچک حمل ونقل جهت جابه جایی کالا در مسافت های کوتاه؛
• بسته های مصرفی که معمولاً به دست مصرف کننده نهایی می رسند.

هر یک از طبقات فوق با توجه به وظیفه ای که بر عهده دارند باید از طراحی و ویژگی های معینی برخوردار باشند.

بسته های بزرگ حمل ونقل

در این نوع بسته بندی ها بیشتر به مسئله حفاظت و نگهداری کالا توجه می شود. بسته بندی های بزرگ وظیفه حفظ و سلامت کالا را در مسافت های طولانی و مراحل گوناگون بر عهده دارند و باید دارای استحکام کافی جهت تحمل عوامل مختلف فیزیکی و شیمیایی مؤثر در حمل و نقل باشند. این بسته ها معمولاً تحت تأثیر عوامل زیر قرار می گیرند و باید به گونه ای انتخاب و طراحی شوند تا بتوانند در مقابل آنها مقاومت کنند. در ادامه خصوصیات کلی بسته بندی بگ این باکس (کیسه در جعبه) به عنوان نمونه معرفی می شود.

1) تحمل فشار ناشی از روی هم چیدن کالا در هنگام حمل ونقل؛

۲) تحمل لرزش بر اثر تکان وسایل نقلیه به ویژه در جاده ها؛

۳) تحمل ضربه در مراحل مختلف جابه جایی کالا با سنوط بسنه؛

4) مقاومت در برابر تأثیر عوامل جوی مانند رطوبت و حرارت.

بسته های کوچک حمل ونقل جهت جابه جایی کالا در مسافت های کوتاه

این نوع بسته ها نیز باید خواص گفته شده در گروه اول را متناسب با کیفیت حمل ونقل در داخل کشور و در مسافت های کوچک تر داشته باشند. در ادامه خصوصیات کلی بسته بندی شرینک به عنوان نمونه معرفی شده است.

۱) از وزن سبکی برخوردار هستند؛

۲) بسته به نوع ماده پلاستیکی سخت یا قابل انعطاف هستند.

 ۳) تهیه بسته با شکل های گوناگون، رنگ ها و ابعاد دلخواه میسر می باشد؛

4) اغلب استحکام مکانیکی و مقاومت بالایی در برابر مایعات را دارند؛

۵) پایداری شیمیایی بالایی دارند؛

۹) دارای قابلیت بازیافت و استفاده مجدد هستند ( به جز در موارد خاص)؛

۷) قابلیت چاپ، تزئین و جلوه بسیار مطلوبی دارند.

بسته های مصرفی

در این نوع بسته بندی ها علاوه بر رعایت قابلیت حفاظت در شرایط ویژه، باید به عامل ارتباط و تبلیغ نیز توجه شود؛ بنابراین طراحی یکی از ویژگی های این نوع از بسته بندی هاست. در برخی از انواع آنها به ویژه بسته بندی های بهداشتی باید ملاحظات خاصی را در نظر گرفت تا از به خطر افتادن سلامت جامعه جلوگیری شود. این بسته ها باید متناسب با نیاز مصرف کننده، موارد زیر را پاسخگو باشند. در ادامه خصوصیات کلی بسته های آیروسل به عنوان نمونه معرفی شده است.

۱) قابلیت تهیه بسته با اندازه و فرم های متنوع؛

۲) استحکام مکانیکی بالا؛|

۳) دارای تسهیلات خوب در حمل و نقل و انبار کردن کالا؛

4) مقاومت در شرایط محیطی مختلف و حفظ کالاهای بسیار حساس برای مدت طولانی؛

۵) قابلیت بازیافت خوب؛

6) تأمین مقدار مناسبی از محصول با توجه به موارد مصرف آن؛

۷) سهولت استفاده از کالا؛

۸) سهولت انتقال پیام محتوی درون پسته از طریق طراحی مناسب حجم، شکل و متن و نوشتار اطلاعات؛

۹) سهولت در دسترس قرار دادن مواد از نظر شکل بسته و غیره به طوری که بتوان آن را در معرض دید قرار داد.

کارکردهای اصلی بسته بندی با توجه به سطوح بسته بندی و نیازهای کاربر در نظر گرفته شده و دارای درجات اهميت متفاوت هستند. این موضوع که چندین سطح ممکن است در جهت کارکردهای خاص یک کالا به کار گرفته شوند، موضوعی طبیعی است. به عنوان مثال بسته بندی اولیه برای یک قطعه صنعتی (لوازم یدکی) پاکت پلاستیکی است که دارای هیچ طرح تزئینی نمی باشد. کارکرد اصلی آن فقط جهت دربر گرفتن و نگهداری کالا برای مقابله با عوامل محیطی به ویژه رطوبت است.

بسته بندی ثانویه، ممکن است جعبه مقوایی باشد، این جعبه به نوعی محافظت فیزیکی را برای محصول فراهم آورده و توانایی بسته بندی را جهت اطلاع رسانی به مشتری و ایجاد انگیزه برای خرید افزایش می دهد. دوازده عدد از همین جعبه ها، درون یک بسته مخصوص نظیر بسته بندی چوبی جای می گیرند و عملیات حمل و نقل کالا را صورت می دهد. آن وقت می توان گفت که لوازم یدکی مورد نظر دارای بسته ای مناسب می باشند که در همه موارد حمل و نقل، توزیع و مصرف به موقع کالا، کاربرد دارد.

در مواردی نیز نوعی بسته بندی مورد نیاز واقع می شود که بتواند همه کارکردها را در یک مرحله ارایه دهد. مثلا بسته بندی اولیه برای کالاهای سنگین باید به اندازه کافی قوی باشد تا از محصول محافظت کامل را به عمل آورد و قابلیت نگهداری محصول به هنگام جابه جایی را نیز داشته باشد و کلیه اطلاعات لازم جهت اطلاع رسانی و انگیزه مشتری بر روی همین بسته بندی اعمال شود.

سطوح بسته بندی

هنگام بحث در مورد کارکردهای بسته بندی، باید توجه داشت که بسته بندی دارای سطوح متفاوتی به شرح زیر است:

الف- بسته بندی اولیه

بسته بندی اولیه، نخستین لابه برات يجيدن و نگهداری کالا است. این لایه، کالا را

بدون واسطه در بر می گیرد.

ب - بسته بندی ثانویه

بسته بندی ثانویه لایه ای برای پیچیدن و نگهداری بسته بندی اولیه می باشد.

ج- بسته بندی توزیع

بسته بندی توزیع عبارتست از لایه ای برای پیچیدن و نگهداری که هدف اولیه به کارگیری آن، محافظت از محصول در خلال توزیع و فراهم آوردن تسهیلات لازم برای جابه جایی کالا می باشد.

د- واحد بار

تعدادی بسته بندی توزیع که به منظور جابه جایی مکانیکی، انبارداری و حمل ونقل چنان در کنار یکدیگر قرار گرفته اند که یک واحد بار مجزا را تشکیل می دهند.

ل- بسته بندی صنعتی

بسته بندی صنعتی، نوعی بسته بندی است که برای تحویل کالا از یک تولیدکننده به تولید کننده دیگر به کار می رود. بسته بندی صنعتی اغلب حاوی محصولی است که باید تحت عمليات بعدی قرار گیرد.

اشكال بسته بندی

اینک به تعریف برخی مفاهیم و اشکال مختلف بسته بندی که از مواد اولیه متفاوت تهیه می شوند، می پردازیم:

1. بطری: بسته ای که دارای گردن است. قطر گردن بطری از بدنه آن کمتر بوده و فقط دارای یک دهانه جهت خروج محتوین است. منطع آن می تواند گرد، مربع، مستطیل، بیضی با ترکیبی از این اشکال باشد. جنس بطری معمولاً از شن و پلاستیک است ولی از جنس های دیگر نیز می تواند باشد.
2. قرابه: یک بطری یا ظرف مشابه آن که از شیشه، سفال، پلاستیک، فلز و ... ساخته شده و ظرفیت آن بین 355/ 11 تاه 205 / 49 لیتر(۳ تا ۱۳ گالن) است. به عنوان بسته بندی حمل و نقلی برای آب نوشیدنی، محصولات تقطیر شده، مایعات خورنده و ... در جایی که ظرف تکمیلی دیگری برای پوشش خارجی آن استفاده نمی شود، کاربرد دارد.
3. جار: یک لوله سخت (استوانه توخالی) با انتهای صاف و مسدود و دهانه باز و گشاد(مثل شیشه مربا) است.
4. کوزه: نوعی بطری با ظرفیت 892/ 1 لیتر(نیم ۱ / ۵ گالن) یا بیشتر است که یک دستگیره دارد و از جنس سفال، شیشه، پلاستیک و ... ساخته شده و معمولاً برای بسته بندی مواد شیمیایی نظیر اسید سولفوریک و ... استفاده می شود.
5. ويال: ظرف استوانه ای کوچک از جنس شیشه است که گردن، شانه و دهانه دارد و می توان با انواع چوب پنبه، درپوش فلزی، لاستیکی، پلاستیکی و ... در آن را بست. ظرفیت ویال کم است و معمولاً برای بسته بندی دارو استفاده می شود.
6. آمپول: ظرف کوچک ساخته شده از لوله شیشه ای یا پلاستیکی است که در انتها کشیده و بعد از پر کردن (با روش فوزیون)، بسته شده اند. ته آمپول می تواند صاف، کشیده شده یا محدب کشیده شده یا محدب باشد. خروج محتوی آمپول با شکستن ساقه شیشه میسر می شود.
7. جعبه: به طور کلی یک بسته سخت است که معمولاً سطوح جانبی آن به صورت چهار دیواری است. جعبه فلوت دار و جعبه فیبری از جنس مقوا هستند که دارای سه بعد بوده ولی به عنوان بسته بندی حمل و نقلی استفاده نمی شوند. جعبه های چوبی، تخته چند لایه، پلاستیکی، فلزی و کامپوزیت دارای پنج یا شش سطح اند که غالب برای حمل و نقل استفاده می شوند. بسته های کارتنی نیز جعبه های تهیه شده از مقوای فلوت دار هستند که برای حمل و نقل استفاده می شوند.
8. قوطی: به طور کلی ظرفی با ظرفیت کمتر از 85/ 37 ليتر(۱۰گالن) است ولی وقتی به عنوان قوطی فلزی معرفی می شود، منظور ظروف سختی است که معمولا از ورق فولاد، آلومینیوم، مس یا سایر فلزات با ضخامت 5/0 میلی متر یا کمتر ساخته شده اند. قوطی معمولاً به بسته هایی که دیوارض جانبی آنها یک تکه باشد، اطلاق می شود. قوطی های مقوایی، ظروف سختی از جنس فیبر هستند که ممکن است با مواد مختلف، پوشش آستر و اندود شوند و با استفاده از کاغذ و مقوا به صورت مارپیچی یا روش های دیگر تولید گردند. مقطع این قوطی ها می تواند گرد، مربع، بيضی، مستطيل و اشكال مشابه باشد. قوطی های پلاستیکی مشابه قوطی های فلزی بوده و قوطی های کامپوزیت ممکن است دارای سر و ته فلزی، آستر فویل آلومینیوم و ... باشند.
9. کانتینر: به طور کلی کانتینر به ظرف یا بسته ای که در بسته بندی یا حمل ونقل استفاده می شود، اطلاق می گردد. اغلب منظور محفظه های بزرگی است که در پشت کفی تریلی، درون کشتی، هواپیما و قطار قرار می گیرد. دارای در بوده و قابل استفاده مجدد است که توسط بسته های دیگر، پر می شود. لفظ کانتینر به عنوان بسته های حمل و نقلی نیز به کار می رود.
10. سطل: سطل یک ظرف با سطح مقطع کرده است که می تواند به صورت استوانه و مخروط ناقص باشد. سطل ها از جنس فولاد. ورق سیاه، فیبر، چوب، قلع، پلاستیک و ... تهیه می شوند و دارای دستگیره حمل آویز هستند. ظرفیت سطل ها 45/42 ليتر( ۱۲ گالن) یا کمتر بوده و نوع فلزی آن معمولاً از ورق فولاد با ضخامت بالا تهیه می شود. همچنین می تواند دارای در متحرک یا از نوع دیگر باشد. سطل های چوبی استوانه ای دارای دهانه بازی هستند که با تسمه یا لوازم دیگر پوشیده می شوند. سطل های فیبری از نوارهای فیبری ساخته می شوند و به عنوان بسته های حمل ونقلی اوزان متجاوز از ۲۷۱۸۰ گرم (60 پوند) و نه بیشتر از 925/18 ليتر (۵ گالن)، کاربرد دارند. در مورد سطل های فیبری قطر سطح پایینی همواره کمتر از قطر بالایی بوده و به شکل مخروط ناقص است.
11. تیوب جمع شو: یک لوله استوانه ای شکل نازک با یک گردن و دهانه مناسب است. تیوب ها معمولاً از ته پر می شوند و انتهای آنها پس از تاشدن (چین خوردن) پرسن یا جوش می شود.
12. تیوب پلاستیکی: نظیر تیوب های قابل جمع شو (قابل چین خوردن) که توسط فرآیند اکستروژن ساخته می شوند.
13. پالت: یک سکوی قابل حمل با ارتفاع پایین که برای تسهیل حمل و نقل، جابه جایی و ذخیره سازی استفاده می شود. جنس پالت از چوب، فلز، پلاستیک، فیبر یا ترکیبی از آنها می باشد.
14. باکس پالت: پالت هایی که دارای دیوارض جانبی هستند.
15. سینی: حفره ها و ظروف ساخته شده از فیبر، مقوای فلوت دار و اخيراً پلاستیک و جنس های دیگر که برای بسته بندی کالا (نظير ظروف یکبار مصرف)، که به منظور جلوگیری از تمام کالاها با یکدیگر و جلوگیری از ضربه (نظیر شانه تخم مرغ) به کار می روند.
16. بشکه: به طور کلی یک ظرف استوانه ای حمل ونقلی است؛ بدون جعبه و صندوق از جنس فلز، پلاستیک، چوب، فیبر، تخته چند لایه یا کامپوزیت که ممکن است آستر داشته، چاپ شده یا پوشش یافته باشد. انتهای بشکه می تواند توسط انواع درها و با استفاده از باندهای قفلی، پوشش تلسکوپی با نوار چسب و میخ مسدود شود. بشکه های فیبری برای کالاهای مایع، جامد و نیمه مایع ساخته می شوند.
17. چلیک: چلیک یک ظرف استوانه ای شکم دار است که طول آن بیشتر از عرض آن است. این بسته دارای دو انتها یا سر با قطر برابر است. جنس چلیک از فولاد، آلومینیوم، چوب، پلاستیک یا از مواد کامپوزیت است. قابل ذکر است که بسته های استوانه ای از جنس فیبر و تخته چند لا به اشتباه، چلیک خوانده می شوند.
18. قرقره: یک استوانه با یک گوشه یا قاب در هر انتها و یک سوراخ محوری است. قرقره برای پیچیدن مواد قابل انعطاف، سیم و ... به کار می رود.
19. صندوق: بسته ای سخت بوده که ساختار آن به صورت چهار چوب است. این اسکلت با میخ، تسمه و سایر روش های دیگر به هم متصل می شوند. چهارچوب ها (اسکلت) ممکن است پوشش شده یا نشده باشند.
20. کیسه: یک بسته ابتدایی شکل گرفته از مواد قابل انعطاف است که به صورت یک یا چند لایه و با یک یا چند ماده تولید می شود. کیسه ها از کاغذ، فویل فلزی، سلولز، فیلم پلاستیکی، منسوج یا ترکیبی از آنها تولید می شوند.
21. ساک: معمولاً مترادف کیسه است ولی اغلب، منظور کیسه های حمل ونقل و با ظرفیت بالاست.
22. روده: بسته بندی به شکل روده با مواد قابل انعطاف نظیر فیلم پلاستیکی، کاغذ، فویل آلومینیوم و ... است که سر و ته آن مسدود، پیچیده یا با سیم بسته می شود.
23. آیروسل: بسته هایی که:

- مقاومت به نفوذ گاز دارند؛

- یک عدد شیر دارند؛

- کالا درون آنها محبوس است؛

- یک نازل که کالا را از درون بسته خارج می کند و بر آن قابلیت باز شدن را دارد. در بسته های آیروسل ذرات به صورت گاز از قوطی خارج می شوند. جنس این بسته می تواند فلز، شیشه، پلاستیک، کامپوزیت و به صورت یک یا چند لایه باشد.

24. سبد: یک بسته با ظرفیت متغیر که از الیاف، رشته ها با صفحات باریک حصیر و سایر مواد سلولزی و پلیمری که با هم بافته شده اند یا همدیگر را به طور متقاطع قطع کرده اند، تهیه می شود.
25. شرینک: کالا با فیلم های پلاستیکی قابل جمع شو در اثر حرارت بسته بندی می شوند؛ فیلم کالا را می پوشاند و پس از اعمال حرارت، جمع شده و کالا را محکم در بر می گیرد.
26. استرچ: لفاف پیچی با فیلم های قابل انعطاف که قابلیت کش آمدن دارند.
27. کارتن: جعبه های فلوت دار تاشو که از مقوا یا پلاستیک تهیه می شوند و به عنوان بسته های حمل ونقلی به کار می روند.
28. پاکت: یک کیسه قابل انعطاف که فقط دارای دو سطح است. سه طرف بسته مسدود بوده و از یک طرف به منظور قرار گرفتن کالا درون بسته (پر کردن)، باز است. پس از پر شدن، دهانه پاکت با استفاده از چسب، سیل، گیره و سایر روش ها مسدود می گردد.
29. لفاف: مواد قابل انعطافی است که برای پیچیدن کالا و پوشش، بدون شکل هندسی خاص استفاده می شود.

باماچاپ متخصص طراحی بسته  بندی و جعبه سازی با بالاترین کیفیت، آماده دریافت سفارشات شما می باشد

ماشین های بسته بندی

در بسته بندی اولیه نظیر بسته های کاغذی، قوطی های نوشیدنی، بطری ها و سایر ظروف و بسته بندی ها که از نظر ابعادی تفاوت های اجتناب ناپذیر نسبت به یکدیگر دارند برای فرایند تولید احتیاج به تجهیزات و ماشین آلات دقیق و پر قدرت دارند و اگر این کار صورت نگیرد، بسیار دشوار است که تنظیم سرعت ماشین ها را با یکدیگر متناسب ساخت و یا حتی به یک سرعت ثابت در ماشین دست یافت.

در بسیاری از موارد، کارگران در انجام عملیاتی تکراری مثل پیچیدن بسته بندی با چسباندن برچسب چنان مهارت پیدا می کنند که صرفه اقتصادی حاصل از نصب ماشین های جداگانه برای بسته بندی چندان در خور توجه نمی باشد. برخلاف تولید لوازم خانگی با اتومبیل، ساخت ماشین آلات بسته بندی یک توانمندی بسیار تخصصی را می طلبد. کالاها و بسته بندی های خاص آنها چنان تنوع نامحدودی از نظر مواد و شکل دارند که حتی اگر یک شرکت در زمینه ساخت یک کلاس خاص از ماشین آلات مثلاً ساخت پرکننده های پیستونی متخصص داشته باشند احتمالاً برای هر سفارش جدید ناگزیر به اعمال تغییرات کوچکی خواهد بود تا نیازمندی های یک کالا، بسته بندی آن و تقاضای مشتری را پاسخ دهد.

از این رو ساخت ماشین آلات بسته بندی به روش سفارش انجام می گیرد و با وجود این حتی اگر تقاضاهای مجزا به صورت سفارش انجام گیرد به ویژه اگر هدف از ان تولید یک بسته بندی استاندارد باشد. این سفارشات در یک چارچوب و پیکربندی استاندارد اجرایی می شود، پس از آن، این ماشین استاندارد بر حسب ابعاد و نیازهای خاص بسته بندی، استاندارد و سازگار می شود.

لذا ابتدا باید درباره نوع هر ماشین تصمیم گیری شود که معمولاً موضوع شفافی است. برای مثال:

آیا باید ماشین ضد انفجار باشد، به عبارت دیگر آیا محصول از قابلیت اشتعال برخوردار است؟

آیا ماشین یک دستگاه خاص است یا این که دارای قطعات قابل تعویض می باشد؟

آیا استانداردهای خاصی از نظر بهداشت و ایمنی باید رعایت شود؟

آیا مواد شیمیایی که نیازمند روش های خاص حفاظت در برابر خوردگی هستند یکی از عوامل تشکیل دهنده محصول است؟

آیا جهت حرکت کالا در ماشین بسته بندی باید از چپ به راست باشد یا از راست به چپ؟

هنگام بررسی ماشین های انتخابی به خاطر داشته باشید که یک خط بسته بندی خوب، کار خود را با کمترین لرزش و سر و صدا انجام می دهد. ارتعاشات نشان دهنده وجود نیروهایی سؤال برانگیز است که به شکل غیر متقارن عمل می کند. چارچوب اصلی ماشین باید به اندازه کافی سنگین باشد تا توانایی نگهداری متناسب اجزا متحرک را داشته باشد و همچنین به اندازه کافی سخت باشد که تحت تنش های عملیاتی تاب بر نداشته یا از شکل خارج نشود.

انتقال، حرکت کالا و مواد در فرایند تولید باید آرام و ملایم و کنترل شده بوده و کم ترین تغییر جهت را داشته باشد. حرکت های مکانیکی حتی الامکان باید چرخشی بوده و رفت و برگشتی نباشند.

نقاله هایی که قطعات سنگین را حمل می کند باید در ارتفاع بسیار کم و روی کف زمین نصب شوند و دسترسی بعدی برای انجام عملیات نگهداری و تعمیر آن به سادگی صورت پذیرد.

از به کار گیری موتور و گیربکس به طور معلق در بالای سر کالا باید اجتناب کرد، زیرا در این حالت، در حین تعمیر و نگهداری ممکن است قطرات مواد روانکار یا ضایعات نامطلوب روی کالا بریزد.

قبل از تماس با تولید کنندگان ماشین آلات، باید بررسی جامع و کاملی از این که دقیقاً چه نیازمندی هایی باید توسط ماشین رفع گردد، انجام شود. هزینه خرید، نصب و راه اندازی ماشین آلات ممکن است سنگین باشد. آیا خط تولید پیشنهادی چندان طول عمر خواهد داشت که سرمایه اولیه خود را باز گرداند؟ آیا در آینده فناوری جدید برای جایگزینی وجود نخواهد داشت؟

پشتیبانی کارآمد و تأمین قطعات یکی از مقولات کلیدی فروش ماشین آلات می باشد. آیا سازنده ماشین پیشنهادی، دارای نمایندگی محلی تأمین قطعات می باشد یا باید منتظر ارسال قطعات از نقاط دوردست شد؟! اگر تجهیزاتی از خارج خریداری می شود، دفترچه های راهنما باید به دقت مطالعه شود. گاهی اوقات، این دفترچه ها توسط متصدی محلی ترجمه می شوند که ابزار آنها در این کار رجوع به واژه نامه و جای گذاری کلمه به کلمه بوده است. در این گونه موارد اصطلاحات فنی مناسب انتخاب نشده و یا حتی نامفهوم هستند. اگر فناوری تجهیزات، جدید است، نفرات پشتیبانی و خدمات سرویس و نگهداری نیز باید دوباره آموزش ببینند. با توجه به مطالب گفته شده درباره قابلیت ها و عملکرد ماشین های بسته بندی، اکنون به معرفی انواع آن پرداخته می شود.

ماشین های تولید ظروف و بسته

این نوع ماشین آلات به دسته ای از تجهیزات و دستگاه ها گفته می شود که در جهت تغییر شکل، تبدیل، سر هم کردن و یا ترکیبی از حالت های گفته شده برای تولید هر بسته به کار گرفته می شوند. همان طور که از دسته بندی ماشین آلات مربوطه مشخص است این قبیل از ماشین آلات هم می توانند ظروفی را تولید کنند که هم برای بسته بندی اولیه و هم برای بسته بندی تکمیلی و حمل و نقلی کاربری دارند، لذا علت طبقه بندی این دستگاه ها و تجهیزات فقط در جهت تولید بسته یا شکلی است که می توانند به مواد بدهند تا قابلیت مدنظر را برای بسته بندی های نامبرده فراهم کنند.

کیفیت مرغوب بسته های تولیدی و پاسخگویی به انتظارات کاربران نیز از جمله موارد مهمی است که باز به خود تجهیزات و توانمندی ماشین آلات و دستگاه های مربوطه وابسته است. لذا همه این قبیل ماشین آلات باید دارای مشخصه استاندارد و گواهینامه های مربوطه باشند.

- ماشین آلات تولید ظروف و بسته های چوبی؛

- ماشین آلات تولید ظروف و بسته های پلاستیکی؛

- ماشین آلات تولید ظروف و بسته های کاغذی و مقوایی؛

- ماشین آلات تولید بسته های منسوج ؛

- ماشین آلات تولید ظروف و بسته های فلزی؛

- ماشین آلات تولید ظروف شیشه ای.

ماشین های عملیات بسته بندی

این دسته از ماشین آلات با توجه به مواد قابل شکل گیری برای بسته بندی محصولات مختلف تعریف شده اند و در آنها مراحل دریافت، پر کردن، ترتیب قرار گرفتن کالا در بسته، دربندی، چاپ و علائم طراحی شده اند. نکات قابل ملاحظه در این ماشین آلات عبارتند از:

۱) اگر وسایل یا ماشین های بسته بندی در کارگاه بسته بندی یا فرایند بسته بندی کالا از قبل موجود باشد، نوع مواد و ابعاد آنها باید کنترل شوند؛

۲) تجهیزات بسته بندی خودکار، وسایل دقیق تری را در ابعاد وسیع و دائمی نسبت به مواد مورد بسته بندی تعبیه می کند؛

۳) در صورتی که قرار است بسته بندی به روش دستی انجام گیرد، باید نوع بسته بندی و مواد طوری انتخاب شوند که این عمل به موقع و با سرعت مورد نظر امکان پذیر باشد؛

4) در صورتی که قرار است برای بسته بندی از ماشین استفاده شود، باید ظرفیت کافی و مکان مناسب برای آن وجود داشته باشد. آمادگی و مهارت های کارمندان نیز مهم است.

ماشین های دوخت و شکل دهنده

ماشین آلات دوخت و شکل دهنده، تجهیزاتی هستند که جهت دوخت های طولی و عرضی موادی از قبیل پاکت های سلولزی، چند لایه ها، گونی کنفی و اغلب منسوج پلیمری می توان استفاده کرد و با روش های دستی و خودکار ثابت قابل بهره برداری هستند. مواد اولیه و مصرفی مورد استفاده عبارتند از:

الف - انواع نخ دربندی کیسه شامل نخ پنبه، پلی استر، ویسکوز، کنف، جوت و قپانی؛

ب - انواع نخ پلی استر، پنبه و ویسکوز برای دستگاه دوخت؛

ج - انواع نخ به صورت ساده و روغن خورده واکس خورده)؛

د - نوارهای کاغذی در محل دوخت کیسه ها؛

ه - انواع میخ منگنه متوسط و درشت؛

و - انواع رنگ و حلال؛

ز - انواع استامپ، جوهر و ..

ح - انواع چسب مایع و هات ملت؛

ط – انواع برچسب، آب چسب، خود چسب و ...؛

ی – کارت های شناسایی و تگ ها؛

ک – کیسه های منسوج آماده، تک لایه، دو لایه از الیاف طبیعی، مصنوعی و ...؛

ماشین های بسته بندی حجمی

با توجه به نوع سیستم پرکن (حجمی دوار چند پیمانه ای) برای بسته بندی محصولاتی از قبیل خشکبار، حبوبات، ماکارونی فرم دار، چای و انواع محصولات به شکل گرانولی می توان از دستگاه بسته بندی حجمی استفاده کرد. مکانیزم دستگاه به صورت مکانیکی و پنوماتیکی بوده و بسته هایی که این دستگاه به صورت خروجی ارائه می دهد از عرض ۷۰ الی ۱۷۰ میلی متر و ارتفاع ۵۰ تا ۲۸۰ میلی متر با وزن تقریبی ۲۰ تا ۱۰۰۰ گرم است. مواد اولیه ای برای تهیه بسته می تواند از انواع پلیمرها و کامپوزیت ها(چند لایه ها) باشد.

ماشین های بسته بندی وزنی

در ماشین آلات توزین کننده در صنعت بسته بندی، معروف به دستگاه های وزنی هستند که برای بسته بندی انواع مواد به صورت پودر، گرانول و دانه ای به کار می روند. سیستم اصلی این ماشین آلات بر اساس مقدار وزنی است که به صورت برنامه به قسمت نرم افزار دستگاه داده شده است تا کالای مورد نظر را برحسب مقدار وزن درخواستی تفکیک کند و در داخل بسته های مورد نظر قرار داده و عملیات بسته بندی آن را انجام دهد.

برای بسته بندی انواع محصولات غذایی (تافی، حبوبات، خشکبار، چای، سبزی خشک و ...) به کار گرفته می شود.

مواد اولیه ای که برای پوشش دادن به کالا استفاده می شود، می تواند از نوع فیلم های مختلف بسته بندی از قبیل OPP، پی وی سی، پلی اتیلن و فیلم های چند لایه باشد. بسته هایی که از این نوع به دست می آید معروف به نوع بالشی سه دوخت(پاکتی) است.

ماشین های پرکن و پالت کننده

به طور کلی دستگاه های پرکن به چهار نوع تقسیم می شوند. نوع اول، پرکن مایعات، نیمه مایعات و محصولات غلیظ است؛ نوع دوم، پرکن ذرات پودری شکل (گرانولی) است؛ نوع سوم؛ پرکن بسته های تکمیلی ظروف کوچک تر نظیر بسته های کارتنی از بطری، بطری های شیشه ای است؛ نوع چهارم، پرکن مایعات و کالاهای قطعه ای است.

هر یک از پرکن های نام برده شده، ممکن است از انواع انرژی و سیستم های مختلف استفاده کنند. این پرکن ها دستی، نیمه خودکار با تمام خودکار هستند و عملیات پر کردن را تحت شرایط خط یا اسپتیک و ... انجام می دهند. در این جا فقط به پرکن های ساده اشاره می شود. ماشین آلات پالت کننده نیز به طور برنامه ریزی شده، عمل چیدن کالا را روی پالت انجام می دهند. این ماشین آلات در کارخانه های تولیدی تمام خودکار که حجم تولید آنها بسیار زیاد است، کاربرد دارند.

دربندی بسته های فلزی

در بسته بندی های فلزی پس از عملیات پر کردن، باید ارتباط بسته با عوامل محیط و فضای اطراف به وسیله در یا سایر تمهیدات قطع گردد. دربندی نیز نظیر پر کردن می تواند دستی، نیمه خودکار و خودکار باشد. اصولاً بنا به حساسیت نوع کالا، ارتباط کالا با محیط زیست و ویژگی های ظروف فلزی، عملیات دربندی باید با اصول استاندارد خط تولید مطابقت داشته باشد. دربندی این گونه مواد بسته بندی روی ظروفي نظیر تیوپ، بشکه ها، سطل ها، قوطی ها، جعبه ها و سینی ها انجام می گیرد.

ماشین های شرینک و استرچ

برای بسته بندی شرینک، کالا به وسیله یک فیلم مناسب برای شرینک، پوشش داده می شود که این پوشش در ابتدا دارای دهانه باز و منعطف است. سپس قسمت های باز آن سیل می شود. ممکن است یک طرف یا همه اطراف بسته با توجه به نوع فیلم و درخواست مشتری مسدود شود. سپس فیلم پوشش یافته روی کالا در اثر اعمال حرارت (مثلاً با عبور از یک تونل حرارتی) جمع شده و کالا را محکم در بر می گیرد. اعمال حرارت ممکن است توسط تجهیزات دستی یا به وسیله ماشین آلات نیمه خودکار و تمام خودکار صورت گیرد. فیلم شرینک برای ماشین آلات نیمه خودکار اغلب به صورت یک ورقه که از وسط تا شده است، می باشد.

سیستم تمام خودکار به فیلم های با قابلیت سیل خوب و ماشین کاری مناسب (شامل چقرمگی، تافنس کافی، لیزری یا لغزندگی زیاد) نیازمند می باشد. فیلمی نظيرP.V.C به دلیل چسبندگی و شل بودن اغلب مشکلاتی را در ماشین آلات تمام خودکار به وجود می آورد. ماشین آلات شرینک را به طور ساده می توان با توجه به سیستم و نوع بسته بندی طبقه بندی کرد.